Η νηπιακή ηλικία είναι μια θαυμάσια, διασκεδαστική και χαριτωμένη περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας τα παιδιά αναπτύσσουν την αυτογνωσία τους και αρχίζουν να εξερευνούν την αυτονομία τους. Δικαίως λοιπόν έχουν ονομαστεί τα «φοβερά δίχρονα». Σε αυτή την περίοδο τα παιδιά αποκτούν αυτοπεποίθηση και για πρώτη φορά δείχνουν ανυπακοή. Καθώς αναπτύσσουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες, θα ακούτε πιο συχνά από το στόμα τους τις λέξεις «όχι», «δικό μου», «εμένα». Σε αυτό το στάδιο η συναισθηματική αγωγή στα χέρια των γονέων γίνεται ένα σημαντικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τα νήπια να αντιμετωπίσουν τα εμφανιζόμενα αισθήματα απογοήτευσης και θυμού.
Σε όλα τα στάδια ανάπτυξης, οι γονείς καλό είναι να παρακολουθούν τις συγκρούσεις και τις προκλήσεις από την οπτική γωνία του παιδιού. Καθώς ο πρωταρχικός αναπτυξιακός στόχος των νηπίων είναι να επιβληθούν ως ανεξάρτητες μικρές οντότητες, ο γονέας πρέπει να αποφεύγει καταστάσεις που κάνουν ένα παιδί να νιώθει ότι δεν έχει δύναμη, δεν ελέγχει τα πράγματα. Μια γυναίκα μάς περιέγραψε τις προσπάθειές της να δώσει στο γιο της, ηλικίας δύο ετών, ένα φάρμακο σε σταγόνες που είχε χορηγήσει ο γιατρός για την ωτίτιδα. Χρησιμοποιώντας την τακτική που συνήθιζε από τότε που ο γιος της ήταν βρέφος, η γυναίκα τον έβαλε σε μια πετσέτα, τον κράτησε σφιχτά και προσπάθησε να τον αναγκάσει να καταπιεί το φάρμακο. «Χτυπιόταν σαν τρελός και αρνιόταν να το καταπιεί», μας είπε. «Εκείνη τη στιγμή ήρθε η αδελφή μου, πήρε το σταγονόμετρο από το χέρι μου και είπε στο γιο μου: «Μήπως θα ήθελες να το κάνεις μόνος σου;». Ο γιος μου συγκατένευσε, πήρε το σταγονόμετρο και ζούληξε το φάρμακο στο στόμα του καταπίνοντας τις σταγόνες». Το μόνο που ήθελε ο μικρός ήταν να ελέγχει ως ένα βαθμό την κατάσταση.
Θεωρώ χρήσιμο να δίνετε στα παιδάκια την ευχέρεια πολλών μικρών (αλλά πραγματικών) επιλογών κατά τη διάρκεια της μέρας. Αντί λοιοπόν να πείτε: «Κάνει κρύο έξω. Βάλε το παλτό σου», κάντε την ερώτηση: «Τι θα ήθελες να φορέσεις σήμερα; Το τζάκετ σου ή το χοντρό μάλλινο πουλόβερ σου;». Βάλτε όρια σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια του παιδιού και τη δική σας ψυχική ηρεμία. Προσφέροντας στο παιδί ένα περιβάλλον που το διεγείρει και το προστατεύει διευκολύνετε την κατάσταση.
Εκτός από τα θέματα που τεκμηριώνουν την ύπαρξή τους, τα νήπια αρχίζουν να στρέφουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον τους στα άλλα παιδιά. Πράγματι, ήδη από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά φαίνεται να έχουν σαφή επίγνωση των διαφορών και των ομοιοτήτων με τα άτομα που είναι σαν κι αυτά. Ο ερευνητής ψυχολόγος T.G.R. Bower ανακάλυψε ότι τα αγόρια βρεφικής ηλικίας προτιμούν να παρακολουθούν ταινίες με μικρά αγόρια που κινούνται, και αντίστοιχα τα κορίτσια βρεφικής ηλικίας προτιμούν ταινίες με κορίτσια. Όταν ο Bower δημιούργησε ένα φιλμ που έδειχνε μόνο φωτεινές κηλίδες τοποθετημένες στις αρθρώσεις των παιδιών που κινούνταν (μία κηλίδα στο πόδι, μία στον ώμο κ.ο.κ.), διαπίστωσε κατάπληκτος ότι τα αγόρια προτιμούσαν και πάλι την ταινία με τις «αγορίστικες κηλίδες» και τα κορίτσια την ταινία με τις «κοριτσίστικες».
Παρόλο που τα νήπια έλκονται υπερβολικά το ένα από το άλλο, δεν διαθέτουν ακόμη τις κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούνται για να παίξουν αρμονικά μαζί. Οι προσπάθειες για συνεργατικό παιχνίδι και μοίρασμα παιχνιδιών συχνά αποδεικνύονται μάταιες, δεδομένων των «κανόνων ιδιοκτησίας των νηπίων» που μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: (1) Αν το δω είναι δικό μου. (2) Αν είναι δικό σου και το θέλω, τότε είναι δικό μου. (3) Αν είναι δικό μου, θα είναι για πάντα. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτή η στάση δεν είναι ένδειξη κακού χαρακτήρα. Αποτελεί απλώς μια έκφραση της αναπτυσσόμενης έννοιας του «εγώ» στο νήπιο. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορούν να σκεφτούν μόνο τη δική τους άποψη. Δεν είναι ικανά να κατανοήσουν ότι οι άλλοι μπορεί να αισθάνονται διαφορετικά. Κατά συνέπεια, η έννοια «μοιράζομαι» δεν έχει γι’ αυτά νόημα.
Υπάρχει μια θετική πλευρά στις διαφωνίες των νηπίων για τα παιχνίδια και στα συναισθηματικά «πυροτεχνήματα» στα οποία συχνά καταλήγουν αυτές οι φασαρίες: προσφέρουν καταπληκτικές ευκαιρίες για συναισθηματική αγωγή. Και βέβαια οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα νήπια αναγνωρίζοντας και κατονομάζοντας το θυμό ή την απογοήτευσή τους («Νιώθεις θυμωμένη όταν κάποιος παίρνει την κούκλα σου», «Έχεις απογοητευθεί επειδή δεν μπορείς να παίξεις με την μπάλα». Οι γονείς μπορούν επίσης να προχωρήσουν στην επίλυση προβλημάτων εισάγοντας την ιδέα της «εκ περιτροπής» (ο καθένας με τη σειρά). Αν μια σύγκρουση καταλήξει σε χειροδικία, δώστε στους υπαίτιους να καταλάβουν ότι «δεν χτυπάμε» ούτε «πληγώνουμε» τους συντρόφους μας στο παιχνίδι εξαιτίας του θυμού μας. Αφού το κάνετε αυτό, στρέψτε κατόπιν την προσοχή σας στα θύματα προσφέροντας ενσυναίσθηση και ηρεμία.
Και μην ξεχνάτε να επαινείτε και να ενθαρρύνετε το μικρό σας παιδί κάθε φορά που βλέπετε έστω και την ελάχιστη ένδειξη μοιράσματος των πραγμάτων του με άλλους, μολονότι δεν πρέπει να περιμένετε ότι θα συμβαίνει συχνά κάτι τέτοιο. Το παράλληλο παιχνίδι, όπου το κάθε παιδί μένει στο δικό του χώρο παίζοντας ανεξάρτητα, είναι συνήθως πιο συνηθισμένο σε αυτή την ηλικία.
Αν και οι διαφωνίες των νηπίων σχετικά με αυτά που τους ανήκουν δεν θα πάψουν εντελώς, είναι λογικό να θέλετε να μειώσετε όσο το δυνατόν τέτοιου είδους επεισόδια. Πείτε λοιπόν στα παιδιά ότι μπορούν να πάρουν κάποια παιχνίδια στο σπίτι ενός φίλου ή στον παιδικό σταθμό μόνο εφόσον σκοπεύουν να τα μοιραστούν με άλλους. Και όταν το παιδί σας περιμένει φίλους στο σπίτι, αφήστε το να διαλέξει μερικά παιχνίδια που δεν θα είναι διαθέσιμα στους επισκέπτες. Αυτό θα δώσει στο νήπιό σας την αίσθηση της εξουσίας και του ελέγχου που επιζητά.
Εκτός από τη συνεχώς αυξανόμενη επίγνωση της διαφορετικότητάς του από τους άλλους, ένα άλλο σημαντικό κοινωνικό «ορόσημο» είναι η ανάπτυξη του ενδιαφέροντος του νηπίου για το συμβολικό και το φανταστικό παιχνίδι. Κάποια στιγμή μεταξύ δύο και τριών ετών τα παιδιά αρχίζουν να εμφανίζουν συμπεριφορές τις οποίες είχαν παρατηρήσει σε άλλα μέλη της οικογένειας. Το καινούριο στην περίπτωση αυτή είναι η ικανότητα του παιδιού να απομνημονεύει ενέργειες και γεγονότα και στη συνέχεια να τα ξαναθυμάται για να τα μιμηθεί. Είναι χαριτωμένο να παρακολουθούμε ένα δίχρονο παιδάκι να παριστάνει ότι μαγειρεύει, ξυρίζεται, σκουπίζει το πάτωμα ή μιλά στο τηλέφωνο. Το νήπιο που φιλά τρυφερά το αρκουδάκι του για να του πει καληνύχτα ή μαλώνει αυστηρά τις κούκλες του για την κακή τους συμπεριφορά μάς υπενθυμίζει με τον πιο έντονο τρόπο ότι τα παιδιά μαθαίνουν πολλά για το χειρισμό των συναισθημάτων τους παρατηρώντας τους άλλους γύρω τους.
Πηγή: Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών, John Gottman, εκδ. ελληνικά γράμματα.
Δες και: Η βρεφική ηλικία
No comments:
Post a Comment