Παγοκρύσταλλοι στο θερμοκήπιο (Μέρος ΙΙ)

Παγοκρύσταλλοι στο θερμοκήπιο (Μέρος Ι)

Το ότι το πρόβλημα είναι πραγματικό κι ότι ο κόσμος αντιμετωπίζει μια καταστροφή διαστάσεων που δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία έγινε φανερό από δυο εκθέσεις της CIA (έπαψαν να θεωρούνται απόρρητες το 1976), που ανακεφαλαίωναν τα επιστημονικά ευρήματα κι έδειχναν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονταν στο χείλος της αβύσσου. Η πρώτη, «Μια Μελέτη Κλιματολογικής Έρευνας σε Σχέση με Προβλήματα Συλλογής Πληροφοριών», που είχε γραφτεί από το Τμήμα Ερευνών και Ανάπτυξης για σκοπούς εσωτερικού προγραμματισμού, παρουσίαζε ξερά τα ευρήματα και τα πορίσματα του κλιματολογικού κύκλου, αναφορικά με το ότι σημειωνόταν απώλεια θερμοκρασίας και ότι ήταν επικείμενη η επόμενη περίοδος πάγων. Η δεύτερη, «Δυνητικές Επιπτώσεις των Τάσεων στον Παγκόσμιο Πληθυσμό, την Παραγωγή Ειδών Διατροφής και το Κλίμα», που γράφτηκε από τη Διεύθυνση Πληροφοριών της Υπηρεσίας Πολιτικών Ερευνών, πρόσθετε επιφυλακτικά ότι «αν συνεχιστεί η ψύξη για μερικές δεκαετίες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα σημειωθεί παντελής έλλειψη τροφής».

Ο τρόπος που ήταν γραμμένη, ωστόσο, η δεύτερη αναφορά φανέρωνε ότι οι συντάκτες της είχαν συνειδητοποιήσει πως οι οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις μιας δραματικής κλιματολογικής μεταβολής, με την απειλή λιμών σε πολλές περιοχές του κόσμου, ξεπερνούσε σχεδόν τα όρια της ανθρώπινης κατανόησης. Με περίσσια τόλμη, αυτοί που είχαν επιχειρήσει ν’ αναλύσουν την κατάσταση προειδοποιούσαν ότι «θα σημειώνονταν ολοένα και πιο απεγνωσμένες απόπειρες από ισχυρά αλλά πεινασμένα κράτη να προμηθευτούν δημητριακά με κάθε δυνατό τρόπο». Οι οραματισμοί τους συμπεριλάμβαναν και την πιθανότητα του πολέμου: «Μαζικές μετακινήσεις, συνοδευόμενες μερικές φορές από τη χρήση βίας, θα αποτελούσαν καθημερινά φαινόμενα, ενώ θα εξαπλωνόταν παντού η πολιτικοοικονομική αστάθεια».

Πολύ ψυχρά συμπέραιναν ότι «στις φτωχές και αδύναμες περιοχές, ο πληθυσμός θα έπρεπε να μειωθεί σε επίπεδα που θα μπορούσαν να συντηρηθούν». Και στη συνέχεια, τα τελευταία λόγια, σαν προφητεία μιας μελλοντικής πολιτικής: «Το πρόβλημα του πληθυσμού θα λυνόταν από μόνο του μ’ έναν πολύ δυσάρεστο τρόπο». Με τον ευφημισμό αυτό, εννοούσαν τη γενοκτονία, μια κυνική αλλά εύκολη λύση τόσο για την ασιτία όσο και για το πληθυσμιακό πλεόνασμα».

Μέχρι το 1977, η χώρα άρχισε να μαστίζεται από σοβαρά κρούσματα ξηρασίας – ένα σαφές σύμπτωμα της ψύξης. Η αντίδραση της κυβέρνησης ήταν να διαθέσει άλλα εξήντα εκατομμύρια acres γης για καλλιέργεια, προωθώντας ακόμα περισσότερο τις πωλήσεις χημικών λιπασμάτων, παρασιτοκτόνων και ζιζανιοκτόνων. Το αποτέλεσμα ήταν μια πολύ μεγάλη συγκομιδή σίτου και αραβοσίτου. Η ανά acre απόδοση, ωστόσο, ήταν μια από τις μικρότερες στην ιστορία της γεωργίας και το περιεχόμενο σε θρεπτικές ουσίες το χαμηλότερο από κάθε άλλη φορά. Το 1978 – όπως είχαν προβλέψει η CIA και όλοι σχεδόν οι κλιματολόγοι της «ψύξης» - η χώρα εξακολούθησε ν’ αντιμετωπίζει έλλειψη ειδών διατροφής.

Και η ξηρασία μεγάλωνε τις ερήμους σε ολόκληρο τον κόσμο. Από το 1976 οι εκτάσεις αρόσιμης γης στις Η.Π.Α., που συμπεριλαμβάνουν τη Μινεζότα, τη Βόρεια Ντακότα και τις νοτιότερες πολιτείες, παραλίγο να προσαρτηθούν ξανά σε αυτό που ρομαντικά ονομαζόταν στους χάρτες του 19^ου αιώνα «Μεγάλες Αμερικανικές Έρημοι». Για την άρδευση των σπαρτών, οι υπόγειες πηγές νερού κοντεύουν να στεγνώσουν, συντείνοντας στη μεταμόρφωση του εδάφους σε έρημο, γεγονός που, σύμφωνα με τους κλιματολόγους, συμβαίνει καθώς ψύχεται ο πλανήτης τα τελευταία 6,000 χρόνια.

Περίπου 4,500 χρόνια πριν, μια καταπράσινη και πυκνόφυτη περιοχή που ονομαζόταν Σαχάρα άρχισε να μεταμορφώνεται σε γυμνή έρημο. Κάπου 2,000 χρόνια αργότερα, την ακολούθησε η έρημος της Βόρειας Αμερικής. Ανάλογες ιστορίες περιγράφουν τη διαμόρφωση και άλλων μεγάλων ερήμων, όπως είναι η έρημος Γκόμπι στη Μογγολία – όλα αυτά αποτέλεσμα της ψύξης.

Το 1979, δόθηκε μια άλλη εξήγηση για το παράξενο γεγονός ότι το CO₂ στην ατμόσφαιρα δεν προκαλεί μόνο αύξηση της θερμοκρασίας στον ισημερινό αλλά και αύξηση του ψύχους στους πόλους κι ότι τελικά θα υπερίσχυε το δεύτερο. Ο δρ. Τζορτζ Κούκλα και ο δρ. Μ. Τσουντούρι δημοσίευσαν ένα άρθρο στο περιοδικό Nature, όπου έδειχναν ότι το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα δεν παγιδεύει μόνο τα υπέρυθρα μήκη κυμάτων που ανεβαίνουν από την επιφάνεια της γης, αυξάνοντας έτσι τη θερμότητα, αλλά φιλτράρει επίσης τα σχεδόνCO₂ στους πόλους, περισσότεροι πάγοι και χιόνια. Κι επειδή τα χιόνια κι οι πάγοι αντανακλούν ό,τι μένει από το φάσμα της ηλιακής ενέργειας και το στέλνουν πίσω στο διάστημα, όσο πληθαίνουν τόσο μεγαλύτερες ποσότητες ψύχους παράγουν.

Από το 1978 κιόλας, η ανησυχητική αύξηση των εκτάσεων που ήταν καλυμμένες από χιόνι κατά την περίοδο 1968-72 συζητήθηκε στο μεγαλύτερο επιστημονικό περιοδικό του κόσμου, το Science. Κι από τότε, τα νούμερα που αφορούν το χιόνι είναι πολύ υψηλότερα από εκείνα του 1972, που είχαν θεωρηθεί ρεκόρ. Η επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα έχει κάνει τις θερμοκρασίες στο Βόρειο Ημισφαίριο να πέσουν δυο βαθμούς Κελσίου από το 1938. στο Νότιο Ημισφαίριο, όπου η κάλυψη του χιονιού είναι μικρότερη, η ψύξη δεν ήταν τόσο γρήγορη.

Βρέθηκε κι άλλη μια συσχέτιση ανάμεσα στην άνοδο του ψύχους και τον αριθμό των σεισμών. Όσο μεγαλύτερο το κρύο, τόσο περισσότεροι οι σεισμοί. Οι πάγοι και τα χιόνια που συσσωρεύονται στους πόλους πιέζουν τον πλανήτη, κάνοντάς τον να εξογκώνεται στα σημεία που υπάρχουν ρωγμές, σαν το μπαλόνι. Αυτό είναι που κάνει τα τεντωμένα από πριν γεωλογικά σεισμογενή ρήγματα να γλιστρούν: έτσι γίνονται σεισμοί. Αυτό προκαλεί επίσης την ηφαιστειακή δράση – δυνητικά ακόμα πιο επικίνδυνη – συμπιέζοντας το λιωμένο μάγμα και προκαλώντας εκρήξεις. Όσο μεγαλύτερο είναι το ψύχος κι όσο περισσότερο το χιόνι που πιέζει τους πόλους, τόσο πιο πολύ συμπιέζεται το μάγμα, με αποτέλεσμα τη δράση των ηφαιστείων.

Η αύξηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας έχει κάνει τους κλιματολόγους ν’ ανησυχούν πολύ. Αν γίνουν δυο τρεις εκρήξεις ακόμα σαν εκείνες του Ταμπόρα ή του Ελ Τσιτσόν μέσα σε μια περίοδο πέντε χρόνων, το κάλυμμα της εκρηγνυόμενης σκόνης που θ’ απλωθεί κάτω από τον ήλιο, ικανό να μειώσει την ηλιακή ενέργεια για δυο ως έξι χρόνια, θα ήταν αρκετό για να κάνει τον πλανήτη να βουτήξει ξαφνικά σε μια νέα περίοδο πάγων.

Ένα συνέδριο ειδικών σε θέματα κλίματος και της επίδρασής του στην ανθρωπότητα, που διοργάνωσε ο ΟΗΕ το 1979, προειδοποίησε ότι ο κόσμος βρισκόταν ήδη σε μια περίοδο ψύξης, ότι η θεωρία της θέρμανσης ήταν περίπλοκη και αμφισβητήσιμη, ενώ η ψύξη συνιστούσε απειλή για τη ζωή και την οικονομία. Στο συνέδριο τονίστηκε ότι η πτώση ενός βαθμού Κελσίου θα μπορούσε να είχε σαν αποτέλεσμα μια ζημία 19 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ρύζι και 28 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ξυλεία κωνοφόρων δέντρων για την Ε.Σ.Σ.Δ.

Για να δούμε ποιες ήταν οι επίσημες σοβιετικές απόψεις σχετικά με την ψύξη, απευθυνθήκαμε στο δρα Βίκτορ Κόβντα, διευθυντή στου Επιστημονικού Συμβουλίου Προβλημάτων Εδαφολογίας και Εκχέρσωσης Εδαφών της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών. Από τη Μόσχα μας απάντησε:

«Σαν εδαφολόγος, ασχολούμαι πολύ τόσο με οικολογικά προβλήματα όσο και με τα προβλήματα που αφορούν τις σημερινές κλιματολογικές τάσεις. Είμαι πλήρως ενημερωμένος σχετικά με την υπάρχουσα πρόγνωση για την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας, που οφείλεται σε αυξημένη συγκέντρωση του CO₂ στην ατμόσφαιρα. Οι παρατηρήσεις, όμως πολλών Σοβιετικών επιστημόνων στην Ε.Σ.Σ.Δ. με έχουν υποχρεώσει να πιστέψω ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο και ότι η τάση που παρουσιάζεται τα τελευταία 15-20 χρόνια είναι σαφώς τάση ψύξης.

»Τα σημάδια της μετακίνησης μόνιμα παγωμένου υπεδάφους προς το νότο, κάποιας βράχυνσης των περιόδων βλάστησης και της αυξημένης δριμύτητας των χειμώνων, μαζί με τις αυξημένες περιόδους πάγων στις βόρειες θάλασσές μας, εμένα μου φτάνουν προσωπικά σαν επιχειρήματα.

»Μπορεί να είναι ζήτημα μιας παροδικής διακύμανσης (σαν αυτές που έχουν σημειωθεί στο παρελθόν) ή μπορεί να είναι κάλλιστα η απαρχή της επόμενης περιόδου πάγων. Σημάδια θέρμανσης ωστόσο δεν υπάρχουν και σ’ αυτό είμαι κατηγορηματικός. Μια προηγούμενη δήλωσή μου για το ότι η ψύξη συμβαδίζει με την αύξηση άγονων εκτάσεων, κάτι που μπορούμε να δούμε σήμερα σχεδόν παντού, έχει δημοσιευτεί πολλές φορές τόσο στα ρωσικά όσο και στα αγγλικά».

Σαν ένα μέρος της λύσης ο Κόβντα πρόσθετε:

«Είμαι βέβαιος ότι η πραγματική σύγχρονη γεωργία με επιστημονικές βάσεις πρέπει να είναι μόνο οικολογο-βιολογο-οργανική, με τακτική χρήση κομπόστου, κοπριάς, ορθή αμειψισπορά (συμπεριλαμβανομένων και των οσπρίων) και, ανάλογα με τα σπαρτά, επαναφορά ανόργανων στοιχείων.»

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Κ. Μπέρτραντ Σουλτς, καθηγητής γεωλογίας στο πανεπιστήμιο της Ντεμπράσκα, προειδοποιεί για μια επικείμενη περίοδο πάγων, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Καναδάς δε θα μπορεί να καλλιεργήσει στάρι και η Σοβιετική Ένωση δε θα έχει αρκετή τροφή για να ταΐσει τον πληθυσμό της. Στην Αλμπέρτα έχουν ήδη πάψει να έχουν τις σαράντα μία μέρες χωρίς παγωνιά που απαιτούνται για το θερισμό.

Μαζί με την επιστολή του δρα Κόβντα, ήρθε μια έκθεση από το Κολοράντο να προσθέσει κι άλλα καύσιμα στις ανησυχίες των κλιματολόγων «ψύξης». Ο Άνταμ Τρόμπλι, εφευρέτης ενός ομο-πολικού κινητήρα και υπεύθυνος του Προγράμματος Γη – μιας προσπάθειας ν’ αποκαλυφτούν και να δημοσιευτούν κρυμμένες αλήθειες για τις κλιματολογικές και περιβαλλοντολογικές μεταβολές του πλανήτη – προειδοποιεί ότι το πρόβλημα είχε γίνει ακόμα πιο περίπλοκο από ένα φαινόμενο που το κρατούσε μυστικό η αμερικανική κυβέρνηση και που είχε σχέση με μια από τις σημαντικότερες αιτίες για την τάση ψύξης: τη σκόνη στην ατμόσφαιρα.

Το περίεργο είναι ότι η ιστορία αρχίζει με την κατασκευή του Φράγματος του Ασουάν στο Νείλο, στο κάτω μέρος της Αιγύπτου, αρχές της δεκαετίας 1960-70. αυτό το τερατώδες κατασκεύασμα κόβει εντελώς το δρόμο σε εκατομμύρια τόνους πλούσιας για τη γεωργία λάσπης που, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, έφερνε ο Νείλος για να θρέψει το Δέλτα, το οποίο με τη σειρά του «θήλαζε» τη Μεσόγειο, επιτρέποντας την ανάπτυξη τόνων φυτοπλαγκτού στα ζεστά νερά της, πλαγκτού που ρουφούσε CO₂ από τον αέρα.

Όταν το δέλτα του Νείλου αποκόπηκε από τη ζωοδότρα λάσπη, το πλαγκτόν της Μεσογείου, όπως αποκάλυψε ο Γάλλος ωκεανογράφος Ζακ Κουστό, άρχισε να πεθαίνει. Σήμερα το ανατολικό τμήμα της Μεσογείου είναι ουσιαστικά νεκρό και το δυτικό της τμήμα ετοιμοθάνατο. Ακόμα πιο πρόσφατα και πολύ πιο δραστικά, ο Κουστό προειδοποιεί ότι ρυπαίνεται ο Ατλαντικός Ωκεανός σε τέτοιο σημείο που θα πεθάνει κι αυτός μέσα σε δέκα χρόνια, αν δε ληφθούν μέτρα για να διορθωθεί η κατάσταση.

Από κλιματολογική άποψη, οι συνέπειες της καταστροφής στη Μεσόγειο είναι αφάνταστα τρομακτικές. Επειδή το φυτοπλαγκτόν της θάλασσας απορροφούσε και μεταστοιχείωνε τις όλο και μεγαλύτερες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που έβγαζαν οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Ευρώπης από τις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα, η Μεσόγειος λειτουργούσε σαν ένα τεράστιο σφουγγάρι για το αέριο που κατευθυνόταν προς το νότο, αιχμαλωτίζοντάς το πριν προλάβει να φτάσει στη Βόρεια Αφρική. Στην εποχή μας, όμως, το βαρύ, φορτωμένο από θερμότητα αέριο, ανεμπόδιστο από τη θάλασσα, περνάει πάνω από την έρημο της Σαχάρας, που δεν έχει καμιά βιομάζα για να το απορροφήσει.

Αρχίζοντας γύρω στο 1969, ασυνήθιστα ισχυροί άνεμοι φυσούσαν πάνω από τη Σαχάρα, στέλνοντας την άμμο στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, όπου γινόταν μια υπερβολική τριβή: οι στρόβιλοι άλεθαν τους κόκκους της άμμου, που ήταν πολύ μεγάλοι για να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα, σε αυτό που είναι επιστημονικά γνωστό σαν αιωρούμενα σωματίδια, κάτι που ισοδυναμεί με σκόνη.

Μέχρι το 1970, όπως αποκάλυψαν φωτογραφίες βγαλμένες από δορυφόρους, ένα τεράστιο χρόνιο σύννεφο σκόνης άρχισε να αιωρείται πάνω από την έρημο, στην κορφή του οποίου υψωνόταν συνήθως τις νυχτερινές ώρες μια στήλη θερμότητας γνωστή σαν Καμινάδα της Σαχάρας. Το διοξείδιο του άνθρακα, καθώς μεγάλωνε η ποσότητά του στον ανερχόμενο αέρα της καμινάδας, σχημάτιζε ένα χωνί θερμότητας και μείωνε την κάθετη έντασή της, βάζοντάς του μια τάπα.

Έχοντας χάσει τα «καύσιμά» της, αυτή η τεράστια «μηχανή καιρού» που την αποτελούσε η καμινάδα, δεν μπορούσε πια να στείλει αέρα στην τροπόσφαιρα, απ’ όπου, όταν κρύωνε, θα κατέβαινε για να συναντηθεί με τα καιρικά μέτωπα που έρχονται από τη νότια πολική περιοχή, για να δημιουργήσουν από κοινού όμορφα, γεμάτα από βροχή σύννεφα, τύπου σωρειτομελανία και στρωματοσωρείτη πάνω από τη λεκάνη του ποταμού Κόνγκο, όπου βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα παρθένα δάση του κόσμου. Αυτή η ίδια βροχή που δημιούργησε το δάσος έπεφτε επίσης σε μια ημιάγονη ζώνη που είναι γνωστή σαν Σαχέλ, η οποία άρχισε να στεγνώνει τόσο καταστροφικά, ώστε εκατομμύρια κατοίκων της έχουν πεθάνει από ασιτία κι έχει αναγκάσει τους νομάδες να μεταναστεύσουν προς το νότο, ψάχνοντας για νέα κομμάτια γης που θα εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους.

Αυτή η αποδημία επιδείνωσε ακόμα περισσότερο τα προβλήματα της Μαύρης Αφρικής, καθώς οι νεοφερμένοι, λόγω αμάθειας, άρχισαν να καίνε δασώδεις περιοχές για να τις χρησιμοποιήσουν σαν αγρούς και βοσκοτόπια. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 οι αστροναύτες του Sky Lab μπορούσαν κι έβλεπαν τον καπνό από αυτές τις φωτιές να σκεπάζει μεγάλες εκτάσεις λίγο έξω από την περιοχή του Σαχέλ. Μια φωτογραφία της NASA, βγαλμένη το 1985 πάνω από τη Σαχάρα και σε τέτοιο ύψος που καλύπτει δέκα χιλιάδες τετραγωνικά μίλια γήινης επιφάνειας, έδινε την εντύπωση φωτογραφίας τραβηγμένης από αεροπλάνο που πετούσε χαμηλά πάνω από το Λος Άντζελες, μια μέρα με ιδιαίτερα πυκνό «νέφος».

«Αυτό που βλέπετε είναι δέκα χιλιάδες τετραγωνικά μίλια σκόνης», είπε ο Τρόμπλι, που είχε πάρει την καταπληκτική πληροφορία από τον Ρίτσαρντ Άντεργουντ, επί είκοσι χρόνια υποδιευθυντή της Φωτογραφικής Υπηρεσίας της ΝΑΣΑ, ότι η έρημος Σαχάρα μετακινείται προς το νότο με ταχύτητα από πέντε ως τριάντα χιλιόμετρα το χρόνο.

Για να τονίσει πόσο απίστευτα μεγάλο είναι το πρόβλημα, ο Τρόμπλι μας έδειξε κι άλλες διαφάνειες της ΝΑΣΑ, παρ’ όλο που δεν είχε επιτραπεί ακόμα η δημοσίευσή τους. Μια από αυτές, τραβηγμένη από το Gemini το 1965 πάνω από την Κεντρική Αφρική, έδειχνε τα καταγάλανα νερά της λίμνης Τσαντ, στο μέγεθος της λίμνης Ίρι, που φτάνουν σε βάθος τα 150 μέτρα. Μια δεύτερη φωτογραφία, βγαλμένη το 1982, έδειχνε την ίδια λίμνη, που είχε χάσει όλο σχεδόν το νερό της. «Ο λόγος που χρησιμοποιώ τη φωτογραφία του 1982», εξήγησε με έμφαση ο Τρόμπλι, «είναι επειδή το 1985 αυτό που ήταν άλλοτε η λίμνη Τσαντ δε φαίνεται σχεδόν καθόλου».

Μια άλλη κάθετη φωτογραφία, εξίσου δραματική, έδειχνε εκατοντάδες τετραγωνικά μίλια δάσους που καιγόταν κοντά στα σύνορα Ζαΐρ – Ανγκόλα. Εκατοντάδες φωτεινές κουκκίδες φαίνονταν μέσα από κάτι που, αν κι έδινε την εντύπωση σύννεφου, στην πραγματικότητα ήταν καπνός, καθαρή μαρτυρία των απεγνωσμένων ανθρώπινων προσπαθειών να δημιουργήσουν αρόσιμη γη σε βάρος των δέντρων. «Τα δάση αυτά», είπε ο Τρόμπλι, «απορροφούσαν CO₂ και το μεταστοιχείωναν. Τώρα που κάηκαν, έχουν γίνει τα ίδια πηγή διοξειδίου του άνθρακα».

Μια άλλη διαστημική φωτογραφία αποκάλυπτε πώς οι πλαγιές στα ογδόντα μίλια μήκος του κόλπου Τζούμπα στο άλλοτε όμορφο τροπικό νησί της Μαδαγασκάρης απογυμνώνονταν από τα δάση τους, για την εξωτική ξυλεία που είχε προορισμό την Ιαπωνία. Τέλος, μια ακόμα φωτογραφία έδειχνε από ψηλά πώς οι μετανάστες από τις πολυάνθρωπες πόλεις της Βραζιλίας ξεγύμνωναν την Αμαζονία και άλλες περιοχές για να φτιάξουν ιδιωτικές φάρμες, σε μια καταστροφή δασών που ξεπερνούσε ακόμα κι αυτή την εταιρεία του «Big Mac», η οποία αφανίζει δάση για να δημιουργήσει βοσκότοπους για αγελάδες που παράγουν χάμπουργκερ.

Τα σοβαρά κρούσματα ξηρασίας, που θεωρούνται από τους πιο πολλούς παροδικά, αν κι εξακολουθούν να μαστίζουν την Αφρική και άλλες περιοχές τα τελευταία χρόνια, οφείλονται, κατά ένα μεγάλο μέρος, στο μόνιμο σύννεφο σκόνης που σήμερα επηρεάζει όχι μόνο το Σαχέλ αλλά και όλη σχεδόν την αφρικανική ήπειρο, ανατολική, κεντρική και νότια.

Το 1984, το ηλεκτροστατικό, ολοένα και μεγαλύτερο σύννεφο σκόνης άρχισε να κινείται προς τη δύση πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Είναι κάτι που φαίνεται τόσο καθαρά σε μια φωτογραφία της ΝΑΣΑ, ώστε η μετακίνησή του παύει ν’ ανήκει στα πλαίσια της θεωρίας. Όταν έφτασε στον Κόλπο του Μεξικού, δε σταμάτησε, αλλά συνέχισε να κινείται από πάνω του, παχύ σαν σούπα από φακές, προς το Λονδίνο. Το αποτέλεσμα ήταν η Γκλόρια, μια λαίλαπα με τη μεγαλύτερη ακτίνα καταστροφών στην ιστορία της ανθρωπότητας, που ακολουθήθηκε το 1988 από τον ακόμα ισχυρότερο Γκίλμπερτ και άλλες, με ανέμους που οφείλονταν τουλάχιστον εν μέρει στη σκόνη, η οποία προκάλεσε τη μεγαλύτερη σε διάρκεια περίοδο τυφώνων στην ιστορία του κόλπου.

Η σκόνη δε σταμάτησε το ταξίδι της προς τη δύση κι έφτασε μέχρι τα νησιά της Χαβάης. Εκεί, η καταμέτρηση έδειξε πολύ περισσότερη σκόνη από αυτή που περίμεναν, με τετραπλάσια ικανότητα διατήρησης της θερμότητας. Όταν η σκόνη παγιδεύει τη θερμότητα και δεν την αφήνει να τραβήξει προς βορρά, ο ψυχρός αέρας που κινείται προς νότο μπορεί να προχωρήσει ανεμπόδιστα πιο μακριά και να φτάσει πιο νωρίς απ’ όσο συνήθως, προκαλώντας ψυχρότερο καιρό σε διάφορα μέρη των Ηνωμένων Πολιτειών και καθυστερώντας τη συμπύκνωση στο φυσιολογικά βροχερό Βορειοδυτικό Ειρηνικό.

Το CO_2, λέει ο Τρόμπλι, απορροφά θερμότητα όχι μόνο από την ηλιακή υπέρυθρη ακτινοβολία αλλά κι από το μανδύα της γης, που τη μεταβιβάζει στο φλοιό της. Η θερμότητα αυτή, αντί να πηγαίνει στο διάστημα, φυλακίζεται στην ατμόσφαιρα που είναι γεμάτη από CO_2, με αποτέλεσμα να φτάνει μια τεράστια ποσότητα στο φλοιό, όπως έχει αποδείξει η μεγάλη αύξηση παγετώνων από το 1975, από τα Ιμαλάια μέχρι την Αλάσκα και τη Σιβηρία, και η δημιουργία περισσότερων παγόβουνων στην Ανταρκτική, συμπεριλαμβανομένου και του πιο μεγάλου που έχει δημιουργηθεί ποτέ, στα τέλη του 1987.

Πριν φύγουμε, ο Τρόμπλι μας έδειξε μια ακόμα φωτογραφία βγαλμένη από το διάστημα το 1985. «Αυτή η γαλάζια άκρη της Καραϊβικής», είπε κι ο τόνος της φωνής του αυτή τη φορά δεν ήταν εμφαντικός αλλά πραγματικά φοβισμένος. «Αυτό το θαμπό κίτρινο κομμάτι είναι μια μάσκα σκόνης. Δέκα χιλιάδες τετραγωνικά μίλια έκταση. Οι μετρήσεις του Κουστό επιβεβαίωσαν πόσο μειωμένο είναι το φως του ήλιου που φτάνει στην επιφάνεια του ωκεανού. Αν προσθέσετε το γεγονός ότι είκοσι οκτώ εκατομμύρια acres δάσους κόπηκαν μόνο τον περασμένο χρόνο, χωρίς να συμπεριλάβουμε τι κάηκε στην επιφάνεια της γης, στα τριάντα δισεκατομμύρια τόνους CO₂ που στέλνουν στην ατμόσφαιρα οι βιομηχανίες, θα πάρετε μια ιδέα για το πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα κι ότι ο μόνος τρόπος ν’ αντιμετωπιστεί είναι πραγματική, προσγειωμένη, πρακτική δράση. Είμαστε τυχεροί που η σκόνη βρίσκεται μόνο στην τροπόσφαιρα, οκτώ με δέκα μίλια πάνω από την επιφάνεια της γης. Αν ήταν χαμηλότερα, μες στη στρατόσφαιρα, το πρόβλημα θα ήταν ακόμα πιο μεγάλο. Η Μητέρα Γη όμως είναι αρκετά άρρωστη, έτσι όπως είναι. Κι όταν αρρωστήσει η μαμά, τι γίνονται τα παιδάκια;»

Πηγή: Μυστικά του εδάφους-Πήτερ Τόμπκινς & Κρίστοφερ Μπερντ