Η αναγκαιότητα δημιουργίας ενιαίας κεντρικής πολιτικής στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών

I love her, I love her not...


Η αναγκαιότητα δημιουργίας ενιαίας κεντρικής πολιτικής
στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών

Παύλος Ν. Κωνσταντινίδης.
Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ. 57006 Λουτρά Θέρμης
Ανακοίνωση που πραγματοποιήθηκε στο «Συνέδριο του Υπουργείου Γεωργίας (Γεν. Δ/νση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών & Φυσ. Περιβάλλοντος) «‘Πρόληψη των δασικών πυρκαγιών» Μυτιλήνη 23 & 24 -10-2003.

Γενικά

Πρώτα από όλα θα ήθελα να ευχαριστήσω τους οργανωτές του συνεδρίου και ιδιαίτερα το τμήμα Δασικών Εφαρμογών της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών & Φυσικών Πόρων για την τιμή που μου έκαναν, καλώντας με να αναπτύξω τις απόψεις μου, σε μια τόσο σημαντική συνάντηση.

Ο προληπτικός σχεδιασμός στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, αφορά όπως είναι φυσικό όλες τις ενέργειες που γίνονται εκ των προτέρων για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο και έχει να κάνει με το σύνολο της οργάνωσης του αντιπυρικού αγώνα. Η εισήγηση όπως φαίνεται και από τον τίτλο της αφορά μόνο την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών όπως αυτή εννοιολογικά αφορά τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις της Δασικής Υπηρεσίας.

Το θέμα της οργάνωσης του προληπτικού σχεδιασμού και της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών έχει απασχολήσει το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών της Θεσσαλονίκης εδώ και πολλά χρόνια. Το ξεκίνημα έγινε με τη δημιουργία του Εργαστηρίου Δασικών Πυρκαγιών, το οποίο διηύθυνα και στο οποίο πραγματοποιήθηκαν πολλά και σημαντικά ερευνητικά προγράμματα που έχουν σχέση με τις δασικές πυρκαγιές, όπως το πρόγραμμα Science for Stability του ΝΑΤΟ, ο EFAISTUS, ο ΑΘΩΣ, το πρόγραμμα για την μεταπυρική διαχείριση του Σέιχ Σου, ενώ τώρα ξεκινά ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα εφαρμογής επίγειων και εναέριων μεθόδων τηλεματικών μεθόδων ανίχνευσης των δασικών πυρκαγιών το ΣΙΘΩΝ.

Ο προβληματισμός που θέσαμε από την αρχή στο θέμα της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών είναι να καθορίσουμε τι πραγματικά σημαίνει πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και ποιος μπορεί να καθορίσει τις έννοιες και τις αναγκαιότητές της; Για παράδειγμα αποτελεί την ουσία της πρόληψης η δημιουργία δικτύων παρατηρητηρίων, ομβροδεξαμενών, υδροστομίων ή αντιπυρικών ζωνών ή πρόληψη σημαίνει να μην ανάψει το σπίρτο που θα προκαλέσει την πυρκαγιά; Και αν όλα τα παραπάνω εντάσσονται στην πρόληψη πώς και από ποιον αξιολογούνται, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη απόδοση και κυρίως Εθνική αξιοπιστία για την αποτελεσματικότητα της προσπάθειας;

Επικρατούσα κατάσταση στο σχεδιασμό πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.

Για να μπορέσουμε να πλησιάσουμε με επιστημονικό και αντικειμενικό τρόπο την αλήθεια, ώστε να κάνουμε ως Επιστημονικό Ίδρυμα ορθές και αποδοτικές προτάσεις, καταγράψαμε την επικρατούσα κατάσταση.

Στη χώρα μας το πρόβλημα της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών μέχρι και σήμερα στηρίζεται στη φιλοσοφία, κυρίως της μείωσης της καύσιμης ύλης και τη δημιουργία περισσότερων εμποδίων στη φωτιά, όταν αυτή εκδηλωθεί, στην οργάνωση εκ των προτέρων των μέσων και των δυνάμεων καταστολής και στη μείωση του χρόνου επισήμανσης και πρώτης προσβολής. Παρόλη την καλή διάθεση και την τεράστια προσπάθεια των εμπλεκομένων υπηρεσιών τα αποτελέσματα δεν είναι καθόλου ικανοποιητικά. Και ας μην ξεγελάσει κανέναν η ύφεση των τελευταίων τριών χρόνων. Είναι η συνηθισμένη ύφεση που ακολουθεί τις χρονιές με μεγάλες πυρκαγιές. Στα δάση μας ξανασυγκεντρώνονται κάθε χρόνο τεράστιες ποσότητες καύσιμης ύλης (ξύλα, ρητίνες, αιθέρια έλαια κ.λ.π.), που θα πρέπει να μας κάνει ακόμη περισσότερο ανήσυχους. Παρά τους προσεχτικούς σχεδιασμούς και τους προγραμματισμούς θα υπάρχουν πάντα αρκετές ημέρες του χρόνου, που οι καιρικές συνθήκες θα είναι τέτοιες, ώστε ούτε και οι πλέον προηγμένες τεχνολογικά δασοπυροσβεστικές υπηρεσίες να μπορούν να τις ελέγξουν (συμβαίνει στην μεσογειακή κλιματική ζώνη της Αμερικής της Αυστραλίας κ.λ.π.). Από τη στιγμή που θα ξεσπάσει η φωτιά ο έλεγχος της εξαρτάται από δεκάδες παράγοντες που θα επηρεάσουν την εξέλιξή της (χρόνος εντοπισμού, χρόνος πρώτης προσβολής, προσβασιμότητα, ανάγλυφο, διαθέσιμο νερό, είδος καύσιμης ύλης, διαθέσιμο προσωπικό κ.λ.π.).

Στη χώρα μας όσοι ασχολήθηκαν μέχρι τώρα με την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, δέχθηκαν a priori ότι τις φωτιές τις προκαλούν εκούσιοι εμπρηστές και επομένως αφού είναι μη ελεγχόμενοι, κάθε προσπάθεια μείωσης των επεισοδίων θεωρείται αναποτελεσματική. Έτσι ο όρος πρόληψη περιορίσθηκε σε αποσπασματικές ενέργειες κυρίως των περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών και αφορούν διαχειριστικά μέτρα, όπως απομάκρυνση του υπορόφου, αραιώσεις, εμπλουτισμό των δασών με δύσφλεκτα είδη ή γίνονται διάφορες κατασκευές, όπως διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών, βελτίωση των δρόμων προσπέλασης, δημιουργία ομβροδεξαμενών, πυροφυλακίων κ.λ.π. Στα σχέδια πρόληψης των δασικών πυρκαγιών ο άνθρωπος ως ακούσιος εμπρηστής δεν συμπεριλήφθηκε σχεδόν ποτέ.

Ακόμη όμως και σε αυτά τα αποσπασματικά μέτρα, ο βαθμός ενεργειών προς αυτή την κατεύθυνση και η αποτελεσματικότητά τους, είναι απόλυτα συνδεδεμένος με την ικανότητα, το μεράκι, τις γνώσεις, τα μέσα και τις πιστώσεις που διαθέτουν οι επιφορτισμένοι υπάλληλοι των διαφόρων περιφερειακών δασαρχείων. Τα πάντα εξαρτώνται από την απόδοση μιας Υπηρεσίας που ενώ πραγματοποίησε θαύματα, διατηρώντας σε μεγάλο βαθμό τα δάση, κατά τη διάρκεια δύο παγκοσμίων πολέμων, εμφυλίων σπαραγμών και της σύγχρονη επέλασης των καταπατητών, εν τούτοις απαξιώθηκε από το κράτος και τους πολίτες του, θεωρήθηκε υπαίτιο για την ανθρώπινη αδυναμία ελέγχου των φυσικών φαινόμενων, δεν προστατεύθηκε από τα Πανεπιστημιακά και τα Ερευνητικά Ιδρύματα και τελικά οδηγήθηκε στο σημερινό μαρασμό και την κούραση που προκαλεί η απογοήτευση, της μη αναγνώρισης και της άδικης συμπεριφοράς.

Ένα άλλο πρόβλημα στους σχεδιασμούς πρόληψης είναι η ουσιαστική απώλεια συσσωρευμένης εμπειρίας. Το χρονικό κενό που δημιούργησε η καθυστέρηση κάλυψης με αναγκαίο προσωπικό των δασαρχείων, προκάλεσε ένα μεγάλο χάσμα μεταλαμπάδευσης γνώσης και εμπειρίας από τους παλιότερους προς τους νεώτερους. Έτσι τον όποιο σχεδιασμό της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών καλούνται να υλοποιήσουν από τη μια οι έμπειροι, αλλά ουσιαστικά αποστρατευμένοι δασολόγοι που υποχρεώθηκαν να αναλώσουν την καριέρα τους όχι στη διαχείριση, αλλά στην αστυνόμευση των δασών και από την άλλη οι άπειροι νέοι συνάδελφοι, που προσελήφθησαν πρόσφατα και που μπορεί να έχουν μεράκι, αλλά στερούνται της εμπειρίας.

Το χειρότερο όλων είναι ότι ακόμη και έτσι οι σχεδιασμοί γίνονται κάτω από τρομακτικές πιέσεις της κοινής γνώμης, η οποία ενημερώνεται για τα θέματα των δασικών πυρκαγιών, όχι από το επίσημο κράτος, αλλά από τα διάφορα ΜΜΕ. Είναι εύκολο να διαπιστώσει κάποιος ότι σε μια πυρόπληκτη χώρα όπως η δική μας δεν υπάρχει σχεδιασμός επιστημονικής ενημέρωσης των πολιτών σε θέματα πρόληψης, καταστολής των δασικών πυρκαγιών, ούτε και ενημέρωση για τις ανάγκες της μεταπυρικής διαχείρισης των καμένων δασικών εκτάσεων. Η μεταφορά γνώσης γίνεται από τους αργόσχολους αδαείς μόνιμους επισκέπτες των παραθύρων των ειδήσεων που μας ταλαιπωρούν μόνιμα και επί παντός επιστητού από τα παράθυρα των καναλιών. Η παραπληροφόρηση οδήγησε στην επικρατούσα αντίληψη ότι πίσω από κάθε φωτιά βρίσκεται και ένας κακόβουλος εμπρηστής. Οι πυρκαγιές της Αττικής οφείλονται σε καταπατητές, οι φωτιές των αιγαιοπελαγίτικων νησιών σε πράκτορες άλλων χωρών που επιβουλεύονται τον τουρισμό μας, οι πυρκαγιές των παραλιακών δασών μας σε αποσταθεροποιητές της πολιτικής μας ζωής κ.λ.π. Και η ιδέα αυτή πέρασε σήμερα σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, βολεύοντας το Δήμαρχο διότι απαλλάσσεται η χωματερή του, τις δασοπυροσβεστικές υπηρεσίες για την φαινομενικά χαμηλή απόδοσή τους, τις κυβερνήσεις για τις μειωμένες πιστώσεις κ.ο.κ.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυρισθεί, ότι δεν υπάρχουν εκούσιοι εμπρηστές. Όμως η διαρκής επίκληση τους δημιούργησε μεγάλα προβλήματα και συνετέλεσε στην κατακόρυφη αύξηση των δασικών πυρκαγιών από αμέλεια. Σήμερα και ο τελευταίος πολίτης είναι πεπεισμένος ότι εφόσον ο ίδιος δεν έχει πρόθεση να κάψει το δάσος, δεν έχει και τον τρόπο να το κάνει. Όλοι μας πιστεύουμε ότι για να προκαλέσεις πυρκαγιά, πρέπει να είσαι επαγγελματίας εμπρηστής. Πρέπει να γνωρίζεις το είδος της καύσιμης ύλης και την τοπογραφία, να έχεις την πρόγνωση του καιρού και να διαθέτεις υπερσύγχρονους εμπρηστικούς μηχανισμούς. Έτσι σήμερα μετατραπήκαμε στην εφησυχάζουσα κοινωνία που δεν προσέχει ούτε που πετά το αναμμένο τσιγάρο. Μπορεί κάποιος να καίει τα χόρτα στην αυλή του σπιτιού του, σε ημέρες υψηλού κινδύνου, χωρίς κανείς να του κάνει παρατήρηση, αλλά να θεωρηθεί και να κατηγορηθεί ως ύποπτος εμπρησμού επειδή κάποτε η πολιτεία του έδωσε τίτλους κυριότητας σε εκτάσεις που σήμερα αποτελούν τμήματα περιαστικών δασών.

Πρόληψη του ξεκινήματος της φωτιάς.

Στην πραγματικότητα τα διαχειριστικά μέτρα και οι διάφορες κατασκευές από μόνα τους δεν αποτελούν πρόληψη, αλλά απλά μειώνουν την ταχύτητα επέκτασης της φωτιάς, μετά το άναμμά της. Εάν αυτά τα μέτρα αποτελούσαν πρόληψη, τότε τα πολύ καλά προστατευμένα επώνυμα περιαστικά δάση δεν θα έπρεπε να καίγονται, τουλάχιστον τόσο συχνά.

Σήμερα σε πολλές πυρόπληκτες χώρες το βάρος των σχεδιασμών της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών εστιάζεται κυρίως στην προσπάθεια να μην ανάψει το σπίρτο και δίνουν μεγάλη έμφαση της προσπάθειας πρόληψης προς αυτή την κατεύθυνση. Το άναμμα του σπίρτου γίνεται από τον άνθρωπο και στόχος της προσπάθειάς τους είναι η ενημέρωση των πολιτών σε θέματα που έχουν σχέση με τους ακούσιους εμπρησμούς.

Είναι αλήθεια ότι και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έγιναν ορισμένες προσπάθειες από διάφορες υπηρεσίες για ενημέρωση των πολιτών σε θέματα πρόληψης δασικών πυρκαγιών. Όμως η αποσπασματική ενημέρωση των διαφόρων υπουργείων τις περισσότερες φορές έφερε μόνο σύγχυση και μερικές φορές και εκνευρισμό. Για παράδειγμα όταν το 2000 η Ελλάδα καίγονταν από άκρη σε άκρη στα κανάλια της τηλεόρασης έπαιζαν σποτάκια που ενημέρωναν απελπισμένους πολίτες που έχασαν τις περιουσίες τους στις φλόγες, πόσους υπολογιστές ή πόσα οχήματα διαθέτει η Πυροσβεστική Υπηρεσία και πόσο καλά εκπαιδεύεται το προσωπικό της. Στη συνέχεια βγήκαν σποτάκια που παρότρυναν τον κόσμο να αγαπήσει τα δάση, γιατί έτσι αυτά θα σωθούν, λες και υπάρχουν άνθρωποι που να μισούν τα δάση. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι αυτές οι προσπάθειες έγιναν με αγαθή πρόθεση, όμως δυστυχώς απουσίαζε η απαραίτητη γνώση και η ευαισθησία. Μερικές από αυτές ήταν μειωτικές για την αντίληψη των πολιτών και αδικούσαν την Πυροσβεστική Υπηρεσία, η οποία την ίδια περίοδο έκανε τιτάνιο αγώνα σε μια άνιση μάχη με τις φλόγες σε ολόκληρη την επικράτεια.

Το χρόνο που μας πέρασε έγινε μια σοβαρότερη προσπάθεια και τα σποτάκια έδιναν μερικές ουσιαστικές συμβουλές, με επαγγελματικό τρόπο. Όμως η ευχάριστη έκπληξη ήλθε από τα καθημερινά δελτία με το χάρτη επικινδυνότητας της χώρας από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Μπορεί η αποτελεσματικότητά του να αμφισβητήθηκε ακόμη και δημόσια από την ηγεσία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, όμως τα αποτελέσματα που υπήρξαν δικαιώνουν την προσπάθεια και αυτό θα ήταν άδικο και λάθος να μην καταγραφεί και να μην ληφθεί υπόψη στους μελλοντικούς σχεδιασμούς.

Προτάσεις.

Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για την επικρατούσα κατάσταση στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Όμως η απαρίθμηση των κακώς κείμενων βοηθά αλλά δεν δίνει λύσεις. Τις λύσεις τις δίνουν συγκεκριμένες προτάσεις και ο διάλογος που τις ακολουθεί. Ήμαστε μια χώρα που από την πρώτη στιγμή που κατοικήθηκε συνυπάρχει με τις δασικές πυρκαγιές, και σήμερα μερικές χιλιάδες χρόνια μετά, κανείς δεν πρέπει να αισθάνεται υπερήφανος που δεν γνωρίζουμε τίποτε γι’ αυτές.

Εκείνο που προτείνουμε να γίνει είναι ο σχεδιασμός της αντιπυρικής προστασίας σε κεντρικό επίπεδο, με υποχρεωτική εφαρμογή στην περιφέρεια. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να γίνει από αυτούς που έχουν από το νόμο την ευθύνη της πρόληψης δηλαδή το Υπουργείο Γεωργίας και ιδιαίτερα της Δασικής Υπηρεσίας. Κανείς άλλος δεν δικαιούται ούτε πρέπει να επιτρέπεται να εμπλέκεται στο θέμα αυτό. Περιπλέκουν επικίνδυνα την ποιότητα και την αξιοπιστία του σχεδιασμού αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες, που προέρχονται από διάφορες κρατικές υπηρεσίες και οργανισμούς. Ακόμη πρέπει να απαγορευθεί χωρίς την άδεια της Δασικής Υπηρεσίας οι πρωτοβουλίες ενημέρωσης σε θέματα πρόληψης δασικών πυρκαγιών από ιδιώτες.

Η Κεντρική Δασική Υπηρεσία θα πρέπει να αναλάβει άμεσα, τώρα από το χειμώνα να εκπονήσει το πρόγραμμα πρόληψης των δασικών πυρκαγιών και ο σχεδιασμός να προβλέπει διάρκεια πολλών χρόνων. Το συντονισμό του σχεδιασμού πρέπει να αναλάβει ολιγομελής ευκίνητη ομάδα εξειδικευμένων στελεχών της κεντρικής δασικής υπηρεσίας και ειδικών επιστημόνων που έχουν ασχοληθεί με το θέμα. Το ευέλικτο σχήμα θα δίνει τη δυνατότητα της γρήγορης αντίδρασης σε εξαιρετικά γεγονότα και της άμεσης αφομοίωσης της γνώσης που παρέχει η εθνική και η παγκόσμια έρευνα.

Η ομάδα αυτή θα αναλάβει την ευθύνη να βρίσκει κατά περίπτωση το κατάλληλο δυναμικό, που θα είναι ικανό να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα σοβαρό και αποδοτικό πρόγραμμα πρόληψης των δασικών πυρκαγιών. Οι δασικές πυρκαγιές είναι σύνθετες και αφορούν ολόκληρο τον πληθυσμό. Έχουν οικολογική, οικονομική, κοινωνική, τουριστική, αισθητική, προστατευτική, εθνική διάσταση. Δασολόγοι, κοινωνιολόγοι, διαφημιστές, επικοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι, πυροσβέστες, εκπαιδευτικοί, θα μπορέσουν με την ευθύνη της προτεινόμενης κεντρικής επιτροπής να κάθονται στο ίδιο τραπέζι και να καθορίσουν τις βασικές πρωτοβουλίες για την ουσιαστική πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.

Η Επιτροπή Σχεδιασμού Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών θα πρέπει να κινηθεί προς τις εξής κατευθύνσεις.

1. Να επανακαθορισθεί η βασική έννοια «πρόληψη των δασικών πυρκαγιών» και οι στόχοι της. Ίσως αυτό ακούγεται υπερβολικό όμως η πρόληψη στη γενική έννοιά της, όπως αυτή καταγράφεται και στον τίτλο του συνεδρίου, (Προληπτικός Σχεδιασμός στην Αντιμετώπιση των Δασικών Πυρκαγιών) αφορά μέχρι και οργανωτικά θέματα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, που δεν έχει διοικητική ή άλλη εξάρτηση από τη Δασική Υπηρεσία, ούτε από τα μέτρα που αυτή παίρνει. Επίσης είναι βασικό να καθορισθεί εάν η προσπάθεια επικεντρώνεται μόνο στην πρόληψη των πυρκαγιών ή θα περιλάβει και τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των πυρκαγιών. Εάν η μείωση των αρνητικών επιπτώσεων θεωρηθεί πιο σημαντική, τότε αυτό σημαίνει ότι η πολιτική πρόληψης θα πρέπει να αλλάξει. Από την προστασία του δάσους η πρόληψη θα μεταφερθεί κυρίως στην προστασία των ανθρώπων και των περιουσιών τους.

2. Να επανακαθορίσει τις αναγκαιότητες όλων των κλασσικών έργων πρόληψης εξάπλωσης των δασικών πυρκαγιών. Τα γνωστά μέχρι σήμερα έργα και οι ενέργειες που έχουν σχέση με τις δασικές πυρκαγιές, πρέπει να αξιολογηθούν από την αρχή. Όσα θα θεωρηθούν ότι είναι μη αποτελεσματικά θα σταματήσουν να γίνονται, για δε τα υπόλοιπα θα δημιουργηθούν προδιαγραφές. Με τον τρόπο αυτόν θα είναι εύκολος και ελεγχόμενος ο προγραμματισμός των δαπανών για τα έργα πρόληψης της εξάπλωσης των δασικών πυρκαγιών. Όταν οι πιστώσεις για την πλήρη δασική προστασία θα είναι εκτιμιταίες με σχετική ακρίβεια, τότε θα είναι πιο εύκολα απαιτητές και διεκδικίσιμες. Εάν, για παράδειγμα, οι αντιπυρικές ζώνες είναι αποτελεσματικές τότε να γίνουν και στη Σάμο ή στην Σκόπελο και αν δεν χρειάζονται να σταματήσουν να πληγώνουν το τοπίο στη Σιθωνία ή την Κασσάνδρα. Εάν αποφασισθεί ότι πρέπει να γίνονται θα πρέπει να καθορίζεται το ιδανικό πλάτος τους και η γωνία τους σε σχέση με την κατεύθυνση των επικρατούντων ανέμων και όχι να εξαρτώνται από τις επιθυμίες του μπουλντοζιέρη. Άλλο παράδειγμα είναι η επιχειρούμενη μείωση της καύσιμης βιομάζας, με την αφαίρεση των θάμνων κάτω από τα δένδρα. Μπορεί να μειώνεται ο κίνδυνος πυρκαγιάς, όμως πρέπει να καθορισθεί ο επιτρεπόμενος βαθμός αφαίρεσης, ώστε να μην μετατρέπονται υγιή δάση σε ανάπηρα οικοσυστήματα, τα οποία κινδυνεύουν να καταρρεύσουν στις πρώτες ακραίες κλιματικές συνθήκες ή αργοπεθαίνουν από την αύξηση των προσβολών από έντομα ή μύκητες.

3. Οι σχεδιασμοί θα πρέπει να περιλαμβάνουν και την εξασφάλιση οικολογικών αναγκών των φυτών. Για παράδειγμα είναι σήμερα παραδεκτό σχεδόν από ολόκληρη την επιστημονική κοινότητα ότι υπάρχει ισχυρή οικολογική σχέση δασικών πυρκαγιών και μεσογειακών οικοσυστημάτων. Εάν τα μοντέλα από τον αποκλεισμό των δασικών πυρκαγιών δείξουν ότι διαταράσσεται η οικολογική συνέχεια εκατομμυρίων χρόνων και τα οικοσυστήματα κινδυνεύουν με μη αναστρέψιμες υποβαθμίσεις θα πρέπει να καθορισθούν οι λύσεις, ώστε και το δάσος να μην καίγεται και η αναγέννησή του και η ανανέωσή του να εξασφαλίζεται.

4. Η επιτροπή θα καθορίσει χάρτες δασών που κινδυνεύουν από μόνιμη υποβάθμιση εξαιτίας των δασικών πυρκαγιών. Μπορεί τα μεσογειακά δάση να καίγονται ευκολότερα και συχνότερα, όμως πάντα αναγεννώνται. Υπάρχουν όμως άλλα δάση με δένδρα μη προσαρμοσμένα στη φωτιά, τα οποία όταν καούν μια φορά, χάνουν για πάντα το δασικό χαρακτήρα τους. Για παράδειγμα, οι πυρκαγιές των ελατοδασών του Μαίναλου, οδήγησαν σε μια ολοκληρωτική και μη αναστρέψιμη διαταραχή του οικοσυστήματος, αφού η αναγέννηση της ελάτης αποδεικνύεται παντελώς αδύνατη, στα απογυμνωμένα και εκτεθειμένα στις ηλιακές ακτινοβολίες εδάφη.

5. Η σημαντικότερη όμως υποχρέωση της Επιτροπής θα είναι ο καθορισμός του τρόπου ενημέρωσης των πολιτών για την αποφυγή πρόκλησης πυρκαγιών από αμέλεια και γενικά για την ασφαλή διαβίωση.

Θα πρέπει να σχεδιασθεί εξ αρχής ένα πλάνο ενημέρωσης το οποίο θα ακολουθείται υποχρεωτικά με μεγάλη αυστηρότητα.

Θα καθορισθούν οι ομάδες υψηλού κινδύνου για την πρόκληση των δασικών πυρκαγιών και θα καθορισθούν επί μέρους προγράμματα προσέγγισης και ενημέρωσης (εργαζόμενοι στα δάση, μελισσοκόμοι, κυνηγοί κ.λ.π.).

Θα δημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές και φοιτητές, και μέσα από σεμινάρια θα διοχετευθούν στους εκπαιδευτικούς. Η επιτροπή θα πρέπει να επιβλέψει στη δημιουργία ενός προγράμματος ενημέρωσης των μαθητών σε θέματα πρόληψης και προστασίας από τις πυρκαγιές. Στην Ελλάδα τέτοιες προσπάθειες γίνονται αποσπασματικά και απρογραμμάτιστα και βασίζονται περισσότερο στο μεράκι και στην αγάπη για το δάσος μερικών εκπαιδευτικών, χωρίς να αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου και αποτελεσματικού και σύγχρονου εκπαιδευτικού προγράμματος. Οργάνωση διαγωνιστικών εκθέσεων και ομαδικών εργασιών, με την αθλοθέτηση βραβείων θα φέρει πολύ καλά αποτελέσματα.

Θα δημιουργηθούν προγράμματα ενημέρωσης σε παραδασόβιους πληθυσμούς των περιαστικών δασικών περιοχών, ώστε να μην προκαλούν πυρκαγιές από τις καθημερινές δραστηριότητες (άναμμα ψησταριάς, κάψιμο χόρτων, χρήση οξυγονοκόλλησης κ.λ.π.)

Θα δημιουργηθούν σποτάκια για την τηλεόραση που θα αφορούν, ολόκληρο τον πληθυσμό.
Τα προγράμματα γενικής ενημέρωσης θα πρέπει να διαθέτουν ποικιλία έκφρασης. Να έχουν αποδέκτες παιδιά και ενήλικες. Να έχουν πληροφορίες για τους πεδινούς ή παραλιακούς πληθυσμούς και για τους ορεινούς πληθυσμούς. Να έχουν υψηλή αισθητική και να προκαλούν ενδιαφέρον. Η έκφραση και τα μέσα να ανανεώνονται συχνά, ώστε να παρακολουθούνται με ενδιαφέρον. Κυρίως όμως να σέβονται το δέκτη και να μην προσβάλουν τη νοημοσύνη του. Δεν χρειάζεται σε ενήλικες να αναφέρονται οι ωφέλειες και η ομορφιά του δάσους, αλλά τι θα πρέπει να γνωρίζει για να μην καταστρέψει αυτή την ομορφιά.

Ένα άλλος σκοπός της Επιτροπής Σχεδιασμού Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών είναι να προκαλεί τη συνεργασία των κρατικών φορέων δασοπροστασίας, των εθελοντών και του κοινού. Οι εθελοντές μέσα από τη βελτίωση των δομών τους που προβλέπουν διάφορα νομοσχέδια, μπορούν να βοηθήσουν πολύ στην διαπαιδαγώγηση του κοινού, ιδίως σε σχολεία, αλλά και ελεγχόμενες περιοχές δασικής αναψυχής μέσα στα δάση.

Εκτός από τα σχολεία, σχεδιασμοί ενημέρωσης πρέπει να γίνονται και για όλες τις οργανωμένες ομάδες που έχουν την ευχέρεια να συγκεντρώνουν τα μέλη τους, όπως στρατιώτες, πρόσκοποι, σύλλογοι. Το υλικό διαλέξεων ανεξαρτήτων ομιλητών και το οπτικοακουστικό υλικό θα πρέπει να υπόκειται στην έγκριση της επιτροπής ή της Δασικής Υπηρεσίας.

Επίσης θα πρέπει να δημιουργείται διαρκώς υλικό για μπροσούρες, φεϊγβολάν, πινακίδες, διαφημίσεις, κάρτες τηλεφώνων, αυτοκόλλητων, γραμματοσήμων, ανακοινώσεις στον τύπο, κ.λ.π.

Θα πρέπει να επανακαθορισθούν ή να επαναδραστηριοποιηθούν οι ελεγχόμενοι χώροι αναψυχής στα δάση. Θα πρέπει να καθορισθούν οι προδιαγραφές αυτών των θέσεων, ώστε να δημιουργούν συνθήκες ασφαλείας των επισκεπτών. Εκεί όχι μόνο η χρήση της φωτιάς θα ελέγχεται από τους υπαλλήλους και θα αυτοελέγχεται από τους ίδιους τους επισκέπτες, αλλά θα δίνεται η δυνατότητα επαφής και ενημέρωσης με τους πολίτες των πυροσβεστών, των δασικών υπαλλήλων και των εθελοντών δασοπυροσβεστών.

Τέλος θα πρέπει η προτεινόμενη Επιτροπή Σχεδιασμού Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών να δραστηριοποιήσει στη χώρα μας το πρόγραμμα κόκκινη σημαία. Σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας που εκδίδει καθημερινά το δελτίο επικινδυνότητας θα πρέπει στις περιοχές όπου οι προβλέψεις σημαίνουν συναγερμό να σηκώνεται η κόκκινη σημαία. Όλα τα κρατικά μηχανικά μέσα της δασικής και πυροσβεστικής υπηρεσίας, όλα τα κτίρια που βρίσκονται στα κινδυνεύοντα δάση και στους δρόμους πρόσβασης θα έχουν ανηρτημένη την κόκκινη σημαία. Το ραδιόφωνο, οι εφημερίδες, η τηλεόραση, θα ανακοινώνουν τις περιοχές της χώρας όπου είναι ανηρτημένη η κόκκινη σημαία. Η ανύψωσή της θα επιδρά θετικά στην ψυχολογία των πολιτών, καθώς θα έχουν συνεχώς την υπενθύμιση μπροστά τους. Παράλληλα στις περιοχές κόκκινης σημαίας, θα απαγορεύονται διάφορες επαγγελματικές ασχολίες, όπως η χρήση αλυσοπρίονων, συγκολλητικών συσκευών, κάπνισμα μελισσών, χρήση οποιασδήποτε φωτιάς.

Μεγάλο μέρος των δαπανών υλοποίησης των προγραμμάτων αυτών μπορεί να καλύπτεται μέσα από χορηγίες. Η αναγραφή της φίρμας των χορηγών, που θα θεωρηθεί ως κοινωνική προσφορά, θα δημιουργήσει ρεύμα προσφορών.

Στα πλαίσια του προγράμματος ΣΙΘΩΝ έχουμε κάνει ολοκληρωμένους σχεδιασμούς, στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών. Προβλέπεται η δημιουργία ιστοσελίδων, με θέματα που έχουν σχέση με την ασφαλή διαβίωση κοντά και μέσα σε πυρόπληκτα οικοσυστήματα. Θα είναι κάτι ανάλογο με το αμερικανικό FIREWISE. Όμως αυτή, όπως και κάθε άλλη προσπάθεια θα είναι αποσπασματική, αφού δεν θα εμπεριέχεται σε κάποιον ευρύτερο κεντρικό σχεδιασμό.

Επίλογος

Η ανάγκη δημιουργίας μια εθνικής κεντρικής πολιτικής στο θέμα της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών, δεν αμφισβητείται από κανέναν. Οι περιφερειακές δασικές μονάδες χρειάζονται ουσιαστική στήριξη και καθοδήγηση για να είναι η προσπάθειά τους αποδοτική.

Η ανάληψη πρωτοβουλιών από τη Δασική Υπηρεσία στο θέμα της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών, θα δώσει τη δυνατότητα να φωνάξει ξανά το παρόν στην Ελληνική κοινωνία. Θα αποδείξει ότι είναι πάντα εδώ και μάχεται μέσα στα βουνά, για να δημιουργήσει συνθήκες ασφαλείας για τους πολίτες και τα δάση μας.

Εύχομαι και ελπίζω ότι η σημερινή συνάντηση δεν θα αποτελέσει μια φιλική συνεύρεση, αλλά ότι είναι η απαρχή της απαλλαγής της Δασικής Υπηρεσίας από την εσωστρέφεια και την ντροπαλοσύνη που την διακρίνει μέχρι τώρα. Ότι θα κάνει το γενναίο βήμα και θα βγει στο σανίδι της κοινωνικής μας ζωής, όπου και θα συμβουλεύει, θα παροτρύνει και κυρίως θα απαλλάξει τα δάση μας από τις αναίτιες καταστροφές που προκαλούν οι καλόπιστοι χρήστες τους.

Εύχομαι επίσης και τα Πανεπιστημιακά και Ερευνητικά Ιδρύματα να στηρίξουν το έργο της Δασικής Υπηρεσίας σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Να βοηθήσουμε όλοι ώστε να ξαναεπιστρέψει η φρεσκάδα της παλιάς δασικής υπηρεσίας, όταν το προσωπικό της απολάμβανε την εκτίμηση ολόκληρου του πληθυσμού.

Οφείλουμε όλοι μας δασολόγοι της πράξης και των πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων, να εκπαιδεύσουμε τον κόσμο να μάθει να ζει με τις δασικές πυρκαγιές, χωρίς να τις φοβάται και κυρίως χωρίς να τις προκαλεί.

Love Grows

Love in the Forest 2

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΛΕΜΙΘΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Μαθαίνοντας να ζούμε με τις Δασικές Πυρκαγιές