Κάρμα

Κάρμα

«Ο Υπέρτατος Κύριος είπε: Ονομάζεται Μπράμαν το πνευματικό ζωντανό ον, το αθάνατο. Η αιώνια φύση του καλείται εαυτός και το κάρμα, δηλαδή η υλική δραστηριότητα, είναι οι πράξεις που προκαλούν και καθορίζουν τα σώματα που θα αποκτήσει στο μέλλον…»
Μπαγκαβάντ Γκιτά

Ο νόμος του Karma (Σανσκρ.), ή Kamma (στην Pali) δημιουργήθηκε στο βεδικό θρησκευτικό σύστημα, γνωστό ως Ινδουισμός. Ως όρος, μπορεί να βρεθεί και στις πρόωρες Ουπανισάδες (Upanishads), περίπου 3.500 χρόνια πριν!

Σημαντικό στη σύλληψή του, το κάρμα είναι το φυσικό και διανοητικό, θεμελιώδες σύστημα «ουδέτερης» σύνδεσης, «αίτιου και αιτιατού», που είναι έμφυτο μέσα στα όρια του χρόνου, του χώρου, και της αιτιότητας. Ουσιαστικά τι σημαίνει αυτό; Ότι η τωρινή ύπαρξη που κάποιος βιώνει κυβερνάται από μια αδιάσπαστη συντήρηση της ενέργειας, της δόνησης, και της δράσης. Είναι ίσως σαν κάποιου είδους «χρυσός κανόνας», αλλά αρνείται την αυθαίρετη έννοια της μοίρας, του πεπρωμένου, του κισμέτ, ή άλλων τέτοιων δυτικών συλλήψεων, αφού προσδίδει τον απόλυτο λόγο και την αιτιοκρατία στη δράση των όντων. Το κάρμα, υπονοεί φυσικά την ιδέα της μετενσάρκωσης, δεδομένου ότι οι σκέψεις και οι πράξεις στις προηγούμενες ζωές έχουν επιπτώσεις στην τρέχουσα κατάσταση κάποιου. Κατά συνέπεια, η ανθρωπότητα (μέσω κάποιου συλλογικού κάρμα) και ομοίως το άτομο, είναι αρμόδια για τις «τραγωδίες» και την «καλή τύχη» που δοκιμάζουν. Η έννοια μιας «εποπτεύουσας θεϊκής φιγούρας», δεν είναι απαραίτητη με την ιδέα του κάρμα. Είναι ζωτικής σημασίας να σημειωθεί ότι το κάρμα δεν είναι «όργανο» ενός Θεού, ή ένας «Θεός» από μόνο του, αλλά είναι μάλλον η φυσική και πνευματική «Φυσική» της ύπαρξης. Δεδομένου ότι η βαρύτητα κυβερνά τις κινήσεις των πλανητικών σωμάτων και των αντικειμένων στην επιφάνεια της Γης, το κάρμα κυβερνά τις κινήσεις και τα συμβάντα της ζωής, άψυχης και ζωντανής, ασυναίσθητης και συνειδητής, στην κοσμική σφαίρα. Κατά συνέπεια, αυτό που ορισμένες φιλοσοφικές απόψεις αποκαλούν «το πεπρωμένο» ή «μοίρα», είναι στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τους νόμους του κάρμα, η απλή και ουδέτερη εργασία του κάρμα. Κάποιοι άλλοι, έχουν παρομοιάσει το κάρμα με ένα «ηθικό τραπεζικό σύστημα», με «πιστώσεις» και «χρεώσεις» σε «καλούς» και «κακούς». Εντούτοις, αυτή η οπτική δεν παίρνει υπόψη την ποικιλία δράσης του ίδιου του ατόμου (που άλλοτε θεωρείται «καλή» και άλλοτε «κακή»), αλλά υπολείπεται και της ιδέας, ότι οποιοδήποτε είδος δράσης (και «κάρμα» σημαίνει «δράση» στα Σανσκριτικά), έστω και εάν τη θεωρούμε «καλή» ή «κακή», μας δεσμεύει στον επαναλαμβανόμενο κύκλο «αίτιου» και «αιτιατού». Προκειμένου να επιτευχθεί η ανώτατη μορφή συνείδησης και για να «δραπετεύσει» κάποιος από τον κύκλο της ζωής, του θανάτου, και της επαναγέννησης, αλλά και από τον «κόμπο» του κάρμα, κάποιος πρέπει συνολικά να υπερβεί το κάρμα. Αυτή η μέθοδος υπέρβασης, εξετάζεται ποικιλοτρόπως σε πολλά ρεύματα, όχι μόνο του Ινδουισμού και του Βουδισμού, αλλά και σε άλλες πίστεις και φιλοσοφικά συστήματα. Από τον Ινδουισμό η έννοια του κάρμα αναπτύχθηκε και απορροφήθηκε με διαφορετικούς τρόπους σε άλλες ινδικές φιλοσοφίες, όπως του Βουδισμού, του Ζαϊνισμού, κλπ, αλλά ταξίδεψε και πολύ πιο μακριά. Αν και όλες αυτές οι θρησκείες ή φιλοσοφίες εκφράζουν σημαντική διαφωνία σχετικά με τις ιδιαιτερότητες του κάρμα, έχουν σχετικά παρόμοιες έννοιες για αυτό που το κάρμα είναι.



Η αρχαία γνώση της Mahabharata
Το κάρμα δημιουργήθηκε αρχικά ως έννοια στον Ινδουισμό, κατά ένα μεγάλο μέρος βασισμένη στις Βέδες (Vedas) και στις Ουπανισάδες (Upanishads). Από τις πρώτες και περισσότερο δραματικές απεικονίσεις του κάρμα, μπορούν να βρεθούν στο μεγάλο ινδικό έπος, το Mahabharata. Η αρχική έννοια του κάρμα ενισχύθηκε αργότερα από διάφορες άλλες «μετακινήσεις» μέσα σε φιλοσοφίες, όπως η vedanta, η γιόγκα, η tantra κλπ. Ο Ινδουισμός θεωρεί το κάρμα ως αμετάβλητο νόμο, με τις ακούσιες και εκούσιες πράξεις ως μέρος ενός πιο περίπλοκου συστήματος «αιτίου» και «αιτιατού» που συχνά, δεν είναι κατανοητό σε αυτόν που δεσμεύεται από το κάρμα. Είναι ο στόχος του ανθρώπου, όπως εκφράζεται περιληπτικά στην Bhagavad Gita, να αγκαλιάσει έναν «σαττβικό» («ισορροπημένο», «αγνό») τρόπο ζωής και να αποφύγει έτσι περισσότερο κάρμα. Το κάρμα δεν είναι κάτι καλό ή κακό, απλά, παύοντας να δημιουργεί περισσότερο κάρμα, το «jiva-atma» ή «μεμονωμένη ψυχή» είναι σε θέση να κινηθεί πιο κοντά προς τη «moksha», ή «απελευθέρωση». Για τον Ινδό, το κάρμα είναι ο νόμος του φαινομενικού κόσμου και είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μέσα στις διαστάσεις του χρόνου και του χώρου. Όλες οι ενέργειες, σκέψεις, δονήσεις οποιουδήποτε είδους, κυβερνώνται από έναν νόμο που απαιτεί την τέλεια ανταπόδοση ή επιστροφή. Έτσι όλες οι «μεμονωμένες ψυχές» πρέπει να δοκιμάσουν και το κάρμα εάν ζουν και βιώνουν τον φαινομενικό μας κόσμο. Για να δραπετεύσει κάποιος από τον κύκλο της ζωής, του θανάτου και της επαναγέννησης, πρέπει να εξαντλήσει το κάρμα του και να πραγματώσει τον «αληθινό του εαυτό», την υψηλότερη αλήθεια της ενότητας, που είναι ο «Brahman», το «υπέρτατο πνεύμα». Στον Ινδουισμό υπάρχουν τρία είδη κάρμα.
«Prarabadha Karma». Αυτό είναι αμετάβλητο στο πλαίσιο μιας ζωής, δεδομένου ότι είναι αυτό που «οργάνωσε» την τωρινή ζωή. Είναι το κάρμα των προηγούμενων ζωών κάποιου. Μετά από τον θάνατο, το «atma» («ψυχή») αφήνει το σώμα, σαν να πετά μακριά κάποια παλιά ρούχα, και προχωρά κουβαλώντας τα «samskaras» («εντυπώσεις») των σκέψεων, των ενεργειών και των γεγονότων της προηγούμενης ζωής. Αυτά τα samskaras φανερώνονται σε αυτήν την αμετάβλητη καρμική κατάσταση στην οποία κάποιος είναι γεννημένος και ως ορισμένα βασικά γεγονότα-κλειδιά στη ζωή κάποιου. Αυτά περιλαμβάνουν τον χρόνο θανάτου (που θεωρείται ότι κυβερνάται από έναν καθορισμό από τη γέννηση, του συνολικού αριθμού αναπνοών που έχει κάποιος για τη ζωή του αυτή), την οικονομική θέση, την οικογένεια (ή την έλλειψη οικογένειας), τον τύπο σώματος και την εμφάνιση: Ουσιαστικά, τον καθορισμό της γέννησής κάποιου, την αρχική βάση.

«Samchita Karma». Τα samskaras που κάποιος κληρονομεί από τις τελευταίες ζωές δημιουργούν την προσωπικότητα, τις κλίσεις, τα ταλέντα, τα πράγματα που αποτελούν την περσόνα κάποιου. Οι προτιμήσεις, οι δυνατότητες, οι τοποθετήσεις και οι κλίσεις κάποιου είναι βασισμένες στις σκέψεις και τις ενέργειες των προηγούμενων ζωών. Το karma samchita κάποιου, είναι σχετικά μεταβλητό μέσω της πρακτικής και της προσπάθειας για αλλαγή. Αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό με ένα απλό παράδειγμα: Κάποιος που μέσω του συστήματος της γιόγκα και του διαλογισμού, εξελίχθηκε αργά σε μια σταθερότερη προσωπικότητα, και μετάλλαξε το αρχικό του κάρμα.

Το «Agami karma» είναι το κάρμα της παρούσας ζωής, κατά τη διάρκεια της οποίας η ψυχή έχει τον πλήρη έλεγχο. Μέσω αυτού κάποιος δημιουργεί το κάρμα στο παρόν, για το μέλλον της τρέχουσας ζωής και για τη διάρκεια των ερχόμενων ζωών.

Είναι δύσκολο να πει κανείς μερικές φορές, εάν ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή είναι αποτέλεσμα του prarabadha ή agami karma. Η ιδέα των «κακών πραγμάτων που συμβαίνουν στους καλούς ανθρώπους» φαίνεται για τον Ινδό ως αποτέλεσμα prarabadha karma, που γίνεται κατανοητό απλούστερα ως κάρμα από μια προηγούμενη ζωή.

Στον Ινδουισμό, το κάρμα λειτουργεί μέσα σε ένα κυκλικό πλαίσιο, που βλέπει τον φαινομενικό κόσμο να «δημιουργείται» και να «διαλύεται» τελικά πίσω στον εαυτό του, πίσω στη συνειδητοποίηση ότι δεν ήταν τίποτα παραπάνω εκτός από «maya» («πλάνη», «ψευδαίσθηση») προβαλλόμενη πάνω στην αλήθεια του brahman. Έτσι το κάρμα κάποια στιγμή, θα «λυθεί» τελικά. Ο Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα περιγράφει πως το ανθρώπινο ον μπορεί λόγω του καλού του κάρμα να φτάσει σε κάποιον «ουράνιο παράδεισο», αλλά μόλις εξαντληθεί αυτή η «ανταμοιβή» του ξαναγυρίζει πάλι πάνω στη γη παίρνοντας ένα ανθρώπινο σώμα. Το ζωντανό ον, η ψυχή, κατεβαίνει τότε μέσα σε μια σταγόνα βροχής, μεταφέρεται μετά σε έναν σπόρο κάποιου σιτηρού, ο οποίος όταν καταναλωθεί από έναν άντρα, μετατρέπεται σε σπέρμα. Αυτό θα γονιμοποιήσει μια γυναίκα, η οποία θα ξαναδώσει στην ψυχή ένα ανθρώπινο σώμα και ο ατέλειωτος κύκλος θα ξαναρχίσει… Έτσι η περιορισμένη από την ύλη ψυχή πηγαίνει και έρχεται χωρίς τελειωμό μέσα στην υλική πραγματικότητα. Το κάρμα επίσης, επιτρέπει το «anirudh» («θεία επιείκεια»). Μέσω της υπερβατικής αφοσίωσης και της αγάπης του Θεού, ο Ινδός θεωρεί ότι κάποιος μπορεί να ενισχυθεί για να περάσει γρήγορα μέσα από τα «κarma phal» («καρμικά φρούτα», «καρπούς»). Με την ανάπτυξη του «vairagya» ή της «αποσύνδεσης» από τους καρπούς του κάρμα κάποιος (όπως συνόψισε ο Krishna), μπορεί να ξεπεράσει το κάρμα και να ελευθερωθεί. Έτσι κάποιος βοηθιέται από την αγάπη του Θεού. Όλα τα γιογκικά συστήματα του Ινδουισμού επιδιώκουν στην ουσία να υπερβούν το κάρμα χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα πραγμάτωσης.


Η πρόθεση και το μολυσμένο κάρμα
Στη φιλοσοφία του Βουδισμού, τα όντα υποφέρουν μέσα στον συνεχή κύκλο της γέννησης και του θανάτου και δημιουργούν συνεχώς κάρμα εξαιτίας της «άγνοιας», της «προσκόλλησης» και της «απέχθειας» που τρέφουν προς τα πράγματα της φαινομενικής μας ύπαρξης. Όμως μόνο οι σκόπιμες και συνειδητές ενέργειες είναι «καρμικές πράξεις της ατομικής θέλησης». Γι’ αυτό και στη βουδιστική φιλοσοφία δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην εργασία πάνω στον εαυτό, στην κατανόηση του ποιοι είμαστε πραγματικά, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά μας. Η αποδοχή της γνώσης αυτής θα γίνει έτσι το πρώτο βήμα προς τη μεταστοιχείωσή μας. Στην πραγματικότητα, κάρμα για τον βουδιστή σημαίνει κυριολεκτικά τη «δράση» – συχνά δείχνοντας την «πρόθεση» ή την «αιτία». Συνήθως συνοδεύεται από μια χωριστή αρχή αποκαλούμενη «Vipaka», που σημαίνει το «αποτέλεσμα» ή την «επίδραση». Η «επίδραση» ή η «αντίδραση» μπορεί η ίδια να επηρεάσει επίσης μια δράση, και κατ' αυτό τον τρόπο, η αλυσίδα της αιτιολογίας συνεχίζεται επ' άπειρον. Όταν λοιπόν μιλούν για το κάρμα, αναφέρονται κανονικά στο κάρμα που είναι «μολυσμένο» με την άγνοια, δηλαδή αυτό που συνεχίζει να εξασφαλίζει ότι η ύπαρξη παραμένει δεμένη στον ατελείωτο κύκλο της «samsara» (ο «κύκλος της γέννησης και του θανάτου»).

Αυτό το σαμσαρικό, μολυσμένο κάρμα υπάρχει σε δύο «γεύσεις»: «καλό κάρμα», που οδηγεί σε μια υψηλή επαναγέννηση μέσα στη σαμσάρα (ως θεός, ημίθεος ή άνθρωπος), και «κακό κάρμα» που οδηγεί σε χαμηλή σαμσαρική επαναγέννηση (ως πάσχοντας στην κόλαση, ως πεινασμένο φάντασμα, ή ως ζώο). Εκτός από τις δύο κύριες ποικιλίες του κάρμα, πρέπει να αναφέρουμε το «ουδέτερο» ή «ατελέσφορο» κάρμα. Το ουδέτερο κάρμα είναι δράση που δεν έχει καρμική συνέπεια, είτε επειδή η ίδια η φύση της δράσης είναι τέτοια ώστε να μην έχει καμία ηθική σημασία (π.χ. το περπάτημα, η αναπνοή κλπ), ή επειδή η δράση δεν έγινε συνειδητά. Παραδείγματος χάριν, εάν περπατάτε και πατήσετε ένα έντομο ενώ είστε απολύτως απληροφόρητοι για την ύπαρξή του, μια τέτοια πράξη θεωρείται ότι έχει ουδέτερο κάρμα. Πολλές φορές το «καλό» και «κακό» κάρμα ονομάζονται, σωστότερα, ως «kushala» που σημαίνει «ευφυές» ή «επιδέξιο» και ως «akushala», που σημαίνει «ανόητο» ή «μη επιδέξιο». Υπάρχει επίσης ένας απολύτως διαφορετικός τύπος κάρμα που δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός, αλλά «απελευθερωτικός». Αυτό το κάρμα επιτρέπει στο άτομο να σπάσει τον ατελείωτο κύκλο της επαναγέννησης, και με αυτόν τον τρόπο να δραπετεύσει για πάντα έξω από τη σαμσάρα. Αυτό ίσως φαίνεται να υπονοεί ότι κάποιος δεν πρέπει να ενεργήσει κατά τρόπο «καλό». Αλλά τα βουδιστικά κείμενα εξηγούν ότι προκειμένου να παραχθεί το απελευθερωτικό κάρμα, πρέπει πρώτα να αναπτύξουμε μια απίστευτα ισχυρή συγκέντρωση του νου. Αυτή η συγκέντρωση είναι συγγενής με τις καταστάσεις του νου που απαιτούνται για να επαναγεννηθεί κάποιος στη σφαίρα των θεών. Όμως εξαρτάται από την πολύ βαθιά ατομική εξάσκηση στην ηθική αυτό-πειθαρχία. Αυτή η διαφοροποίηση μεταξύ του καλού κάρμα και του κάρμα της απελευθέρωσης έχει χρησιμοποιηθεί από μερικούς μελετητές που υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη της tantra εξαρτήθηκε από τις βουδιστικές ιδέες και τη φιλοσοφία.


Φυλακισμένοι στην καρμική ύλη
Με τη λέξη «δράση» ο Mahavira, ο άγιος του Ζαϊνισμού δεν εννοεί μόνο εκείνα τα πράγματα που γίνονται φαινομενικά και σε φυσικό επίπεδο, αλλά συμπεριλαμβάνει και τις «μυστικές σκέψεις» και «τάσεις» που αποτελούν το υποσυνείδητό μας και που είναι οι κυρίως αρμόδιες για τις πραγματικές ενέργειες που τελικά εκτελούμε. Όπως και οι σύγχρονοι ψυχολόγοι, ο Mahavira, 2.500 χρόνια πριν, θεώρησε ότι το υποσυνείδητό μας δεν είναι κάτι «χωριστό» και «έξω» από μας. Επομένως, το αποκάλεσε «bhava karma» («αυτό που έρχεται σε ύπαρξη», «πρότυπο της καταγωγής») και υπογράμμισε ότι οι εξωτερικές εκδηλώσεις των ανθρώπινων ενεργειών είναι μόνο τα χονδροειδή αποτελέσματα αυτών των bhava karma που βρίσκονται στο υποσυνείδητο βαθιά κάτω από το επίπεδο της σκέψης του μυαλού μας. Ο Μαχαβίρα εξέλιξε την «αρχή» γνωστή ως «Kade-Mane Kade» που είναι μια κωδική έννοια έκφρασης του ότι «μια δράση που αρχίζει, αλλά που δεν είναι ακόμα τελειωμένη, είναι τόσο καλή όπως και μια που έχει ήδη γίνει». Αυτή η αρχή δεν αναγνωρίζει οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ της δράσης που έχει ήδη ξεκινήσει και της δράσης που έχει ήδη «καρποφορήσει». Αυτή είναι η βάση των bhava-karma. Ο Mahavira προτείνει ότι αφού όλα τα «Jivas» («ζωντανά πράγματα») είναι μέρη της ίδιας «κοσμικής μηχανής» που ονομάζεται σύμπαν, κανένας δεν μπορεί να απομονωθεί από την υπόλοιπη ζωή, άρα και η βία που εκπορεύεται από τον νου, τον λόγο ή το σώμα μας, είναι βία ουσιαστικά προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Κάθε καλή ή κακή δράση που γίνεται προς τους άλλους μαζεύει τις καρμικές δυνάμεις που δεσμεύουν τον εαυτό μας και μολύνουν την αγνότητα της ίδιας μας της ψυχής. Έτσι σιγά-σιγά δημιουργούμε μόνοι μας ένα «καρμικό σώμα» («karma-sarira»), σχεδόν υλικό, που φυλακίζει την ψυχή και την υποχρεώνει να συνεχίζει να υπάρχει μέσα στη σαμσάρα. Αυτή η «καρμική ύλη» προσκολλάται στην ψυχή μας όπως «η θερμότητα πάνω σε μια πυρωμένη μπάλα από σίδερο» και δημιουργεί ένα όχημα που υποχρεώνει τη φυλακισμένη μέσα του ψυχή να γεννιέται και να πεθαίνει αέναα, μέσα στον κύκλο της ύπαρξης. Στον Ζαϊνισμό υπάρχει μια τρομερά πολύπλοκη καταγραφή και ταξινόμηση των ειδών του κάρμα και ειδικές οδηγίες για το πώς κάθε ένα από αυτά μπορεί να εξαλειφθεί.


Το κάρμα στη Δύση
Η έννοια έχει υιοθετηθεί (με διάφορους βαθμούς ακρίβειας και κατανόησης) από πολλές νέες κινήσεις, τη Θεοσοφία και τον Πνευματισμό. Η ιδέα του κάρμα διαδόθηκε στη Δύση μέσω της εργασίας της «Θεοσοφικής Εταιρείας». Για την Αλίκη Μπέιλυ (που «ξεπήδησε» μέσα από τη θεοσοφική κίνηση) το κάρμα επιβάλλεται επάνω στην έμψυχη οντότητα μέσω μιας υλικής ουσίας και αυτή η ύλη ή ουσία είναι ένα ευφυές υλικό που αποτελείται από την ουσία οντοτήτων που ονομάζονται «deva». Διακρίνει 5 είδη κάρμα: κοσμικό κάρμα, συστημικό κάρμα, πλανητικό κάρμα, αλυσιδωτό κάρμα, σφαιρικό κάρμα. Αυτές οι πέντε υπάρξεις που έχουν δουλευτεί με το κάρμα, είναι «Κοσμικοί και Ηλιακοί Κύριοι του Φωτός», που πέτυχαν αυτήν την κατάσταση νοημοσύνης, και πέρασαν μέσα από το ανθρώπινο βασίλειο πολλά «kalpa» (τεράστιες χρονικές περίοδοι) πριν. Οι πνευματιστές και δυτικοί σχολιαστές του new age θεωρούν το κάρμα, συχνά ως κάποια «τύχη» που συνδέεται με την αρετή: Εάν κάποιος κάνει καλές ή πνευματικά πολύτιμες πράξεις, αξίζει και μπορεί να περιμένει την καλή τύχη, αντιθέτως, εάν κάποιος κάνει επιβλαβή πράγματα, μπορεί να περιμένει κακή τύχη. Σε αυτό το πλαίσιο σύλληψης, το κάρμα συνδέεται και με τον νεοπαγανιστικό «Νόμο της Επιστροφής» ή «Τριπλάσιο Νόμο» («Threefold Law»), δηλαδή, ότι οι ευεργετικές ή επιβλαβείς επιδράσεις που κάποιος έχει στον κόσμο, θα επιστρέψουν πίσω σε αυτόν στο τριπλάσιο. Οι αναγνώσεις των γραπτών του διάσημου μέντιουμ Edgar Cayce λένε ότι μια από τις ενδιαφέρουσες πτυχές για το κάρμα στη διαδικασία της μετενσάρκωσης, είναι ότι τα ταλέντα και οι δεξιότητες δεν χάνονται ποτέ. Σύμφωνα με τα αρχεία του Cayce, κάποιος που έχει αναπτύξει μια δυνατότητα ή ικανότητα σε μια ζωή, θα την έχει ακόμα και σε επόμενες ζωές, μέσω του κάρμα.


Ένα πιθανό συμπέρασμα…
Το κάρμα είναι η φυσική εκδήλωση του νόμου της ισορροπίας και της αρμονίας, και ισχύει για τα αποτελέσματα των αποφάσεων και των τοποθετήσεων που υιοθετούν τα όντα τα οποία είναι ικανά για ελεύθερη επιλογή. Μια καρμική εμπειρία είναι μια πρόσκληση σε ένα άτομο για να επανεξετάσει μια επιλογή που έχει κάνει, ή μια άποψη που έχει κρατήσει, ώστε να δει εάν αυτές οι αποφάσεις στηρίχθηκαν επάνω σε μια παρανόηση ή άγνοια του «Κοσμικού Νόμου». Είμαστε συνδεδεμένοι καρμικά σε οτιδήποτε δεχόμαστε, ή παρανοούμε, έως ότου το καταλάβουμε. Κατά αυτή την έννοια το κάρμα είναι μόνο ένα χάσμα στην κατανόησή μας. Δημιουργούμε τις ικανότητες και τους περιορισμούς μας. Το κάρμα είναι σαν μια ανάγκη που μας σπρώχνει να γνωρίσουμε περισσότερα, για ένα συναίσθημα ή μια δράση μας, ώστε να καταστήσει τη γνώση μας πληρέστερη και ολόκληρη. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε «τέλειες δημιουργίες», αν δεν έχουμε καταλάβει εντελώς, τα υλικά, τα εργαλεία, και τις διαδικασίες της δημιουργίας, και αν δεν έχουμε δοκιμάσει τον αντίκτυπο των ενεργειών μας. Το άτομο υπάρχει για να δοκιμάσει όλες τις σχετικές μορφές «υλικότητας», για να καταλάβει κάθε μια λεπτομερώς, και για να μάθει πώς να χειριστεί και να διατηρήσει αυτές τις μορφές σε ισορροπία και αρμονία. Ίσως το κάρμα να λειτουργεί και ως ένας μηχανισμός «αυτό-εκμάθησης». Δεδομένου ότι το άτομο εξελίσσεται, μελετά την πρόοδό του και βρίσκει (έστω και υποσυνείδητα) ότι υπάρχει ένα χάσμα στην κατανόησή του. Σε κάποιο χρονικό σημείο το κενό αυτό πρέπει να γεμίσει με την κατάλληλη εμπειρία για να ισορροπήσει το άτομο. Το κάρμα επομένως, ίσως είναι και η ανάγκη να βιωθούν, και να καλυφθούν τα κενά στην κατανόηση των εμπειριών που αποκτιούνται. Ίσως είναι μια έλλειψη κατανόησης όλων αυτών που πραγματικά ισχύουν και όσων πρέπει να αλλάξουν, αλλά ταυτόχρονα και μια συνειδητοποίηση που είναι απαραίτητο να κερδηθεί. Μια από τις διαστρεβλωμένες απόψεις του κάρμα είναι η ιδέα ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει για το «Πεπρωμένο». Όμως, ανεξάρτητα από το πόσο φοβερή ή δυσάρεστη μπορεί να είναι για μας μια κατάσταση ή μια εμπειρία, υπάρχει πάντα κάτι που μπορεί να γίνει, ακόμα κι αν είναι ένα υπομονετικό χαμόγελο ή μια καλή τοποθέτηση απέναντι στην εμπειρία. Συχνά μέσα στις δυσκολίες ενυπάρχουν οι καλύτερες ευκαιρίες. Το κινέζικο ιδεόγραμμα για την «κρίση» είναι συνδυασμός των ιδεογραμμάτων του «κινδύνου» και της «ευκαιρίας»… Άλλωστε και οι αρχαίοι μας πρόγονοι έλεγαν «δέξου αυτό που σου έρχεται, γιατί αν το αρνηθείς θα επιστρέψει αργότερα πιο δυνατό»…

Ο δρόμος για το σπίτι είναι μακρύς...


«Εσύ έχεις το δικαίωμα να εκτελείς τα καθορισμένα καθήκοντά σου, αλλά όχι να απολαμβάνεις τους καρπούς των πράξεών σου. Δεν πρέπει να νομίσεις ποτέ ότι είσαι η αιτία του αποτελέσματος της πράξης σου και μην προσπαθήσεις ποτέ να αποφύγεις το καθήκον σου. Να είσαι σταθερός στην εξάσκηση της γιόγκα, ω Αρτζούνα. Εκτέλεσε το καθήκον σου χωρίς να επηρεάζεσαι από την επιτυχία ή από την αποτυχία. Αυτή η ισορροπία του νου ονομάζεται γιόγκα».
Μπακαβάντ Γκιτά

Όπως έχουμε δει ως τώρα, η δράση κάποιου είδους είναι αναπόφευκτη. Δεν μπορούμε να καθόμαστε ήρεμοι χωρίς να κάνουμε τίποτα για πάντα... Αυτό που μας δεσμεύει στη φαινομενική ύπαρξη ή Samsara δεν είναι η δράση αυτή καθ’ εαυτή, αλλά η ιδέα «ενός εαυτού που κάνει» και «ενός εαυτού που απολαμβάνει». Το κάρμα μάς δεσμεύει όταν η δράση γίνεται με ένα εγωιστικό/εγωκεντρικό κίνητρο, με την προσδοκία των καρπών μιας δράσης. Αλλά όταν η δράση γίνεται χωρίς την προσδοκία των καρπών της, ελευθερώνει. Εάν ας πούμε ενεργήσουμε ως όργανο στα χέρια του Θεού ή του Απόλυτου, ως συμμετέχοντες στην κοσμική δραστηριότητα της Φύσης, χωρίς την προσδοκία αποτελεσμάτων, οτιδήποτε κάρμα δεν θα μπορεί να μας δεσμεύσει. Το κάρμα, γίνεται έτσι κάρμα γιόγκα. Ανιδιοτελής εργασία. Αυτή είναι ο μόνος τρόπος να αφαιρεθούν οι «ακαθαρσίες» που παραμένουν κρυμμένες στο μυαλό μας. Ο κάρμα γιόγκι πρέπει να έχει τη μη-προσκόλληση στα αποτελέσματα των ενεργειών του. Η μη-σύνδεση με αυτά φέρνει την ελευθερία από την ελπίδα και το φόβο. Η μη-σύνδεση καθιστά ένα άτομο απολύτως τολμηρό και άφοβο. Η γιόγκα αυτή είναι η «καθαγίαση» όλων των ενεργειών και προσφορά των αποτελεσμάτων τους στο Απόλυτο, όπως και αν το νιώθει ο καθένας. Αφαιρώντας αυτήν την προσκόλληση, κάποιος παραμένει πάντα ισορροπημένος και στην επιτυχία και στην αποτυχία.

Η πρακτική της κάρμα γιόγκα δεν απαιτεί να κατέχει κάποιος τεράστιο πλούτο. Δεν πρέπει να κλειστείτε σε κάποιο μοναστήρι για να την πετύχετε. Αντίθετα είναι καλύτερο ο κάρμα γιόγκι να είναι ανάμεσα στους ανθρώπους. Έτσι θα έρθει σε άμεση «πρόσκρουση» με την πραγματικότητα, εξωτερική και εσωτερική. Μπορεί να εξυπηρετήσει με το μυαλό και το σώμα του. Εάν βρει ένα φτωχό άρρωστο άτομο στον δρόμο, θα του δώσει κάτι. Αν δεν έχει τίποτα να δώσει, θα του φτιάξει το κέφι με έναν καλό λόγο. Ή εσωτερικά μέσα του θα ευχηθεί αυτό το άτομο να βγει από την δυστυχία που τώρα βιώνει και να έχει μια καλύτερη τύχη. Αν κάποιος πονά, μπορεί να του κάνει μασάζ θεωρώντας ότι στο σώμα του κατοικεί η θεότητα. Ταυτόχρονα μπορεί να πει το μάντρα ή την προσευχή που θέλει, ευχόμενος να περάσει ο πόνος. Ακόμη μπορεί να φανταστεί ότι θεραπευτική κοσμική ενέργεια ρέει μέσα από τα χέρια του και τον/τη θεραπεύει. Τα σενάρια είναι πολλά, και τα πάντα μπορούν να γίνουν μέρος του δρόμου της κάρμα γιόγκα.

Ένας γιόγκι αυτού του είδους πρέπει να είναι απαλλαγμένος από τη σφοδρή επιθυμία, την πλεονεξία, τον θυμό και τον εγωισμό. Κι αν υπάρχουν ίχνη αυτών μέσα του, πρέπει να προσπαθήσει να τα αφαιρέσει. Δεν πρέπει να περιμένει οποιοδήποτε είδος αποτελεσμάτων από τις ενέργειές του, ούτε στο παρόν ούτε και για το μέλλον. Δεν πρέπει να έχει οποιαδήποτε επιθυμία για «όνομα» ή φήμη. Δεν πρέπει να ενδιαφέρεται για την έγκριση των άλλων, να δίψα για την επιδοκιμασία, τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη. Ο Swami Sivananda λέει: «Το άτομο προγραμματίζει γενικά να πάρει τους καρπούς των εργασιών του προτού καν αρχίσει οποιοδήποτε είδος εργασίας. Το μυαλό είναι τόσο περιορισμένο που δεν μπορεί να σκεφτεί οποιοδήποτε είδος εργασίας χωρίς την ανταμοιβή ή την αναγνώριση. Ένα εγωιστικό άτομο, δεν μπορεί να κάνει οποιαδήποτε υπηρεσία. Θα ζυγίσει την εργασία και τα χρήματα σε μια ισορροπία. Η ανιδιοτελής υπηρεσία είναι άγνωστη σε αυτόν». Ο κάρμα γιόγκι πρέπει βαθμιαία να αποκτήσει έναν πεντακάθαρο χαρακτήρα. Πρέπει να είναι ταπεινός και απαλλαγμένος από την έχθρα, τη ζηλοτυπία, την τραχύτητα, κλπ... Πρέπει πάντα να μιλά με τρόπο που να μην πληγώνει τους άλλους. Πρέπει να είναι σε θέση να κινηθεί και να αναμειχθεί με τον καθένα χωρίς διάκριση κοινωνικής τάξης, θρησκείας ή χρώματος. Πρέπει να είναι σε θέση να συντονιστεί με τις συνήθειες και τους τρόπους του άλλου. Ακόμη πρέπει να μπορεί να αντέξει την προσβολή, την ασέβεια, την ατίμωση, την επίκριση, τις σκληρές λέξεις, κλπ.

Ο πραγματικός κάρμα γιόγκι που εξυπηρετεί τους ανθρώπους με ταπεινότητα και που βλέπει τον Θεό σε κάθε πρόσωπο γίνεται ο «μυστικός κυβερνήτης» του κόσμου. Είναι τιμημένος και σεβαστός από όλους. Όσο περισσότερη η υπηρεσία του, τόσο περισσότερη η δύναμη, η ενέργεια και οι ικανότητες που αποκτά. Θα αναπτύξει την ταπεινότητα, την καθαρή αγάπη, τη συμπόνια, την ανοχή και το έλεος. Η αίσθηση της διαχωριστικότητας θα εκμηδενιστεί. Ο εγωισμός θα ξεριζωθεί. Θα αποκτήσει μια ευρεία και ανοιχτή προοπτική στη ζωή. Θα αισθάνεται την ενότητα. Θα πραγματώσει την ένωση του Ενός στα Πάντα. Δεν είναι αυτό που κάνει που μετράει, αλλά η νοητική τοποθέτηση κάνοντάς το, που καθορίζει εάν μια εργασία είναι κάρμα γιόγκα, δηλ. μια εργασία απελευθέρωσης, ή μια δεσμευτική εργασία.
«Σημαίνει ότι κάποιος πρέπει να ενεργήσει χωρίς τη σκέψη ότι ο ίδιος είναι ο “δράστης”. Οι ενέργειες θα προχωρούν από μόνες τους ακόμη και στο στάδιο που το εγώ εξαφανίζεται. Το ραδιόφωνο τραγουδά και μιλά, αλλά εάν το ανοίξετε δεν θα βρείτε κανέναν μέσα. Ομοίως, η εμπειρία μου είναι όπως το ανοιχτό διάστημα. Αν και αυτό το σώμα μιλά όπως το ραδιόφωνο, δεν υπάρχει κανένας εσωτερικά ως πράττων».
Sri Ramana Maharshi



Του Γιάννη Μονογιού
Από το περιοδικό Yoga World - Τεύχος 7

Πηγές:
Interview with Sri Ramana Maharshi
Sivananda Yoga Vedanta Center: Principles of Karma Yoga
Rev. Ryugen Watanabe: Attain Enlightenment Through Work
Sri Swami Sivananda: Karma Yoga
Alice Bailey & Djwhal Khul: A Treatise on Cosmic Fire
Bhikkhu Thich Nhat-Tu: Buddhist Nature of Karma
Thanissaro Bhikkhu: Karma
Shri K. Thirugna Sambantha: Explanation of God's Role and Karma
Dr. Peter Della Santina: Fundamentals of Buddhism
V. Jayaram: Jainism and the Consept of Karma
Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα: Η Μπαγκαβάντ Γκιτά